XEM CLIP:

Ngôi đền linh thiêng

Theo thần tích, vào năm Nhâm Dần 1782, vùng đất Cửa Hội xuất hiện bệnh dịch tả, các thầy lang trong vùng đều bất lực. Khi đó, bỗng có một vị thầy lang đi qua, cứu chữa cho nhân dân. Sau khi bệnh dịch được dập tắt, người này cũng biến mất.

Để tưởng nhớ công lao to lớn, nhân dân đã tôn ngài làm bản cảnh Thành Hoàng và dựng đền Làng Hiếu (tại phường Nghi Hải, TX Cửa Lò) để thờ phụng. Trải qua hàng trăm năm, người dân Nghi Hải vẫn còn giữ được 6 đạo sắc của Vua ban từ triều đại hậu Lê đến các triều đại nhà Nguyễn.

Đền Làng Hiếu tại phường Nghi Hải, TX Cửa Lò. Ảnh: Phạm Tâm

Ông Trần Bạch Mai (SN 1932, trú tại khối Hải Giang 1, phường Nghi Hải), Trưởng ban quản lý đền Làng Hiếu cho biết, xưa kia khu vực Cửa Hội còn có 5 ngôi đền chùa thờ thần phật. Trong thời kỳ chiến tranh chống Pháp, 4 ngôi đền bị phá hủy, riêng đền Làng Hiếu được giữ lại, trở thành nơi thờ phụng chung.

Hiện đền thờ Tam thế Phật, Cao Sơn Cao Các, Đức Thánh Mẫu, Sát Hải Đại Vương Hoàng Tá Thốn. Đặc biệt, trong khuôn viên đền còn có khu lặng mộ thờ cá ông.

Khu lăng mộ thờ cá ông trong đền Làng Hiếu. Ảnh: Phạm Tâm

Theo quan niệm của ngư dân vùng biển, cá voi thường đến cứu giúp các thuyền bè khi gặp nạn. Do đó, người dân vùng biển Cửa Hội, đặc biệt là những người sống bằng nghề đánh cá rất tôn sùng cá voi. Họ xem cá voi như một vị thần cứu tinh, vị thần bảo vệ và suy tôn cá voi với nhiều tên hiệu cao quý như cá ông, ngư ông, ông Nam Hải, ông Lộng, ông Khơi…

Cải táng cá voi như người chết

Thần tích thờ cá ông được các cụ cao niên trong vùng kể rằng, xưa kia biển Cửa Hội thường xuất hiện một cá ông to như chiếc tàu. Trong những lần biển động, ghe thuyền đánh cá gặp nguy hiểm, ông đều đến cứu giúp.

Cá ông chống lưng đỡ thuyền lướt qua sóng gió hãi hùng, cứu vớt được nhiều ngư dân gặp nạn. Khi ông mất, xác trôi vào bờ, ngư dân phải dùng 60 chiếc chiếu vẫn không đủ đắp di hài.

Thi thể cá ông được ngư dân khâm liệm, tổ chức mai táng

Tục lệ của ngư dân đi biển, ai phát hiện ra xác cá ông thì người đó có bổn phận chôn cất và để tang ông như để tang chính cha mẹ mình. Người đầu tiên phát hiện ra xác cá ông thì gọi là trưởng nam và phải tổ chức đám tang.

Toàn bộ những nghi lễ liên quan đều phải được thực hiện dưới quy mô của làng vạn. Nếu cá ông nhỏ chết, người dân gọi là “thai sẩy” và gọi là thần cô, thần cậu để tỏ sự tôn kính.

Sau khi làm lễ chôn cất, ngư dân sẽ để tang cá ông 3 năm, sau 3 năm sẽ làm lễ cất mồ, mang hài cốt ông về đền Làng Hiếu thờ phụng. Hàng năm, những gia đình thờ cá ông phải tổ chức làm giỗ, trước ngày giỗ phải đến đền thắp hương, khấn mời ngài về thụ.

Trước ngày giỗ ông, ngư dân lại ra lăng thắp hương - Ảnh: Phạm Tâm

Ngày xưa, mộ của cá ông được chôn và thờ tại đền cá ông (nay là khối Hải Đăng, phường Nghi Hòa). Sau khi đền Làng Hiếu được tôn tạo lại, nhân dân địa phương đã rước ngài và đưa các ngôi mộ về đền Làng Hiếu thờ phụng như ngày nay.

Trong ngôi đền này có 86 ngôi lăng mộ cá ông.

Cúng cá voi như cha mẹ quá cố

Anh Nguyễn Văn Lộc (SN 1965, trú tại xã Phúc Thọ, huyện Nghi Lộc) cho biết, gia đình anh có 4 đời làm nghề đi biển, đánh cá. Trong những chuyến đi biển, anh từng bắt gặp 2 cá ông bị chết, trôi dạt trên biển vào các năm 1989 và 1994.

Sau 2 lần đưa cá ông về chôn cất tại đền Làng Hiếu, gia đình anh Lộc lập 2 bàn thờ, làm giỗ, thờ phụng như ông bà của mình đã mất. Cứ mỗi lần có giỗ ngài, anh lại làm vài mâm cỗ, sau khi cúng xong thì mời bà con hàng xóm đến hưởng lộc.

Khu lăng mộ của thờ 86 cá ông - Ảnh: Phạm Tâm

Theo anh Lộc, những người đi biển như gia đình anh xem cá ông là vị thần, trong mỗi chuyến đi biển, nhờ ngài mà sóng yên biển lặng, ngư dân được bình an vô sự.

Ngư dân còn quan niệm, tuyệt đối không săn bắt và ăn thịt cá ông. Mỗi lần gặp cá mắc cạn đều ra sức cứu giúp và đưa cá ra biển. Khi đã ra biển, ngư dân còn tung gạo, muối xuống để cá ông có lương thực trở về biển an toàn.

Ông Mai cho biết, hiện tại khu lăng mộ cá ông gần như kín chỗ, nhiều cá ông sắp được cất mả nhưng không còn đất để làm lăng. Ban quản lý đền Làng Hiếu đang lên kế hoạch xây dựng khu lăng mộ ở khu vực khác rộng rãi, quy mô hơn, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng cho bà cho ngư dân.

Ông Võ Văn Hạ (SN 1946) người trông coi đền Làng Hiếu 20 năm nay cho biết, ngôi đền này rất linh thiêng, hàng tháng, vào ngày rằm và mùng 1 có hàng nghìn người dân tứ phương đến thắp hương.

Để thể hiện lòng tôn kính đối với cá ông và các vị thần linh, cứ 2 năm 1 lần, nhân dân phường Nghi Hải lại tổ chức lễ hội Cầu Ngư, cầu cho mưa thuận gió hòa, người dân bình yêu trở về, đánh bắt được nhiều tôm cá.

Xưa kia, lễ hội diễn ra mỗi năm một lần nhưng do chiến tranh lễ hội không được tổ chức trong thời gian dài. Sau khi được phục dựng, định kỳ 2 năm nhân dân lại tổ chức đại lễ vào ngày 14/3 âm lịch.

Phần lễ được phục dựng đúng theo truyền thống, sau lễ tế tại đền Làng Hiếu, dân làng rước dấu ấn của ngài Sát Hải Đại Vương, thần cô, thần cậu từ đền Làng Hiếu ra đến lạch Cửa Hội để làm lễ phùng nghinh.

Bên cạnh phần lễ, phần hội gồm nhiều trò chơi dân gian như chèo bơi, chèo cạn, đánh đu, đấu vật, đánh cờ người, văn nghệ…

Tác giả: Phạm Tâm - Quốc Huy

Nguồn tin: Báo VietNamNet