Bản Khe Búng, xã Môn Sơn nơi người Đan Lai sinh sống. (Ảnh: Bá Hậu)

Hành trình thoát khỏi "bóng tối nghèo đói"

Ẩn mình sâu trong vùng lõi Vườn Quốc gia Pù Mát (huyện Con Cuông, Nghệ An), giáp biên giới Việt Nam - Lào, đồng bào Đan Lai từ lâu có cuộc sống tự cung tự cấp, tách biệt với thế giới bên ngoài.

Đói nghèo, thiếu thốn, hôn nhân cận huyết kéo dài qua nhiều thế hệ, khiến dân số người Đan Lai giảm sút, giống nòi đối mặt nguy cơ suy vong.

Trước thực trạng đó, chính quyền tỉnh Nghệ An từng bước triển khai nhiều dự án đặc thù nhằm bảo tồn, phát triển và mở ra một tương lai mới cho người Đan Lai.

Bước ngoặt lớn đầu tiên đến vào năm 2001, khi đề án "giải cứu" cộng đồng Đan Lai chính thức được triển khai. Lúc này, cả hệ thống chính trị huyện Con Cuông vào tận rừng sâu, nơi cư trú của các hộ dân Đan Lai để tuyên truyền, vận động họ chuyển ra khu tái định cư.

Kết quả, 36 hộ dân tiên phong được đưa ra khỏi rừng, định cư tại 2 bản Tân Sơn và Cửa Rào (xã Môn Sơn, huyện Con Cuông). Đến năm 2006, Chính phủ tiếp tục phê duyệt Đề án bảo tồn và phát triển bền vững tộc người Đan Lai, qua đó tạo đòn bẩy để đưa thêm 42 hộ dân nữa ra khỏi vùng lõi Vườn Quốc gia Pù Mát.

Con đường đất vào bản Cò Phạt và Khe Búng.

Đến nay vẫn còn nhiều hộ người Đan Lai tiếp tục sinh sống trong rừng, đặc biệt tập trung tại 2 bản Cò Phạt và Khe Búng (xã Môn Sơn).

Mặc dù được Nhà nước đầu tư cơ sở hạ tầng để ổn định cuộc sống, như: Điện lưới quốc gia, hệ thống thủy lợi, nước sinh hoạt, phủ sóng điện thoại... Tuy nhiên, người dân nơi đây vẫn duy trì lối sống truyền thống, đối mặt vô vàn khó khăn về giao thông, y tế, giáo dục và tiếp cận dịch vụ công.

Trước thực tế đó, tháng 5/2023, UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt dự án Nâng cấp tuyến đường từ trung tâm xã Môn Sơn đi bản Khe Búng, nhằm “phá thế cô lập” của đồng bào Đan Lai với thế giới bên ngoài.

Dự án mở ra tương lai cho bản vùng cao

Ông Lô Văn Thao, Chủ tịch UBND huyện Con Cuông cho biết, 2 bản Cò Phạt và Khe Búng có gần 250 hộ dân người Đan Lai, với trên 1.000 nhân khẩu. Trước đây, có một con đường nhỏ từ trung tâm xã xuyên rừng vào 2 bản này.

Tuy nhiên, sau nhiều đợt mưa lũ, đường đi bị gãy, sạt lở nên việc đi lại gặp rất nhiều khó khăn. Đặc biệt là những ngày mưa thì chỉ có đi thuyền là phương án tối ưu nhất.

Vì vậy, dự án nâng cấp đường vào 2 bản này được kỳ vọng sẽ tăng cường phát triển kết cấu hạ tầng giao thông miền núi; đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế - xã hội cho người Đan Lai tại huyện Con Cuông và đặc biệt là đảm bảo an ninh - quốc phòng trong khu vực.

Ngoài ra, mục đích nâng cấp tuyến đường từ trung tâm xã Môn Sơn đi bản Khe Búng nhằm đảm bảo an toàn cho người dân, giáo viên, học sinh... được lưu thông thuận lợi, quan trọng nhất là công tác cứu hộ, cứu nạn trong mùa mưa bão.

Cuộc sống người dân Đan Lai vẫn còn nhiều khó khăn. (Ảnh: Bá Hậu)

Dự án nâng cấp tuyến đường từ trung tâm xã Môn Sơn đi qua bản Cò Phạt vào bản Khe Búng có chiều dài gần 19km, tổng mức đầu tư hơn 62 tỷ đồng. Về quy mô, nền đường rộng 4m, mặt đường bê tông xi măng rộng 3m.

Theo báo cáo của UBND huyện Con Cuông, toàn bộ dự án đã được bố trí 100% kế hoạch vốn từ nguồn Chương trình Mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đến nay, dự án giải ngân khoảng 30 tỷ đồng, đạt gần 49%.

Nhà thầu đang thi công gói thầu số 2 có chiều dài hơn 6,1km. Đến nay, đoạn tuyến này hoàn thành khoảng 98% khối lượng. Tuy nhiên, đối với gói thầu số 1, dài hơn 12km vẫn chưa triển khai thực hiện.

Nguyên nhân do UBND huyện Con Cuông đang xin chủ trương điều chỉnh cắt giảm 3,6km và các công trình trên tuyến vì mặt bằng có nhiều điểm phải hạ độ cao, ảnh hưởng đến đất rừng.

Theo đơn vị này, đoạn tuyến đề xuất cắt giảm vẫn bảo đảm đi lại cho người dân, không làm thay đổi hiệu quả và tổng mức đầu tư của dự án. Tuy nhiên, vấn đề này vẫn phải chờ ý kiến từ các Sở Xây dựng, Tài chính về chủ trương điều chỉnh.

Dự án nâng cấp tuyến đường từ trung tâm xã Môn Sơn đi bản Cò Phạt và Khe Búng không chỉ đơn thuần là một công trình giao thông, mà còn là "cánh cửa" mở ra tương lai tươi sáng, hứa hẹn một cuộc sống no ấm, bền vững hơn cho người Đan Lai.

Tác giả: Phạm Tâm

Nguồn tin: Báo Giáo dục & Thời đại