Khu chung cư Quang Trung (KCCQT) ở phường Quang Trung, TP Vinh (Nghệ An) được CHDC Đức (nay là CHLB Đức) viện trợ xây dựng từ năm 1974, bắt đầu đưa vào sử dụng từ năm 1976. Trong chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, thành phố Vinh bị san phẳng. Ngay sau giải phóng một quần thể khu chung cư bề thế và hiện đại nhất vào thời điểm bấy giờ chóng vánh được xây dựng lên giữa một thành phố Vinh đổ nát bởi chiến tranh phá hoại đã phần nào nói lên giá trị hồi sinh của đất nước.

Quần thể chung cư mang tên Quang Trung gồm ba khu với 21 nhà 5 tầng với sáu nhà khu A (từ A1 đến A6); sáu nhà khu B, từ B1 đến B6 và chín nhà khu C từ C1 đến C9. KCCQT tọạ lạc trên diện tích hơn 17 ha, giới hạn bởi các trục đường Quang Trung, Lê Hồng Phong, Hồng Bàng, Đinh Công Tráng chạy quanh. Trong quần thể KCCQT có sáu trường học các cấp, hai chợ cùng hàng trăm kiốt để phục vụ cho 1.556 hộ dân sinh sống ở khu chung cư này. Lúc bấy giờ, cứ nhà tầng nào được xây dựng xong là phân người vào ở ngay. Những người được đến ở KCCQT lúc bấy giờ là những cán bộ công chức xuất sắc, công dân tiêu biểu. Lúc bấy giờ được vào ở tại KCCQT là niềm mơ uớc của bao người thời bao cấp. Không ít bạn học cùng thời với chúng tôi ở nhà tầng Quang Trung cũng “vênh mặt” bởi luôn cho mình là công dân thành phố Vinh hiện đại. Còn người dân ở các tỉnh thành khác khi đến TP Vinh thăm quan đều không khỏi trầm trồ, khen ngợi KCCQT to đẹp, hoành tráng. KCCQT là điểm nhấn về sự hiện đại của thành phố lúc bấy giờ. Không ít bộ phim của Việt Nam đã quay lấy cảnh nhà tầng Quang Trung.

Năm 1974, mặc dù chiến tranh chưa kết thúc, các chuyên gia CHDC Đức đã có mặt ở TP Vinh để chỉ đạo việc xây KCCQT cũng như quy hoạch Vinh theo hướng thành phố hiện đại, “thủ phủ” của Nghệ An và trung tâm của vùng Bắc Trung Bộ. Thật cảm động khi các chuyên gia nước bạn chuyên ở xứ lạnh mà suốt ngày cưỡi xe máy Simson đến từng ngõ ngách của thành phố Vinh và các vùng lân cận để tiến hành công tác khảo sát và quy hoạch thành phố dưới cái nắng hè rát bỏng 40-41 độ C và gió Lào thổi tung bụi cát. Người nào cũng bắt nắng, da đỏ cháy rộp, bóc từng lớp trên mặt hay tay, chân… Bất chấp thời tiết cực đoan, tại công trường xây KCCQT, các chuyên gia Đức luôn có mặt 24/24 giờ để chỉ đạo đội ngũ kỹ sư, công nhân xây dựng Việt Nam gấp rút hoàn thành từng tầng nhà hay từng căn phòng.

Lúc bấy giờ, cứ độ một quý một lần, chuyên gia Đức cùng công nhân Việt Nam và lãnh đạo Nghệ An lại cắt băng khánh thành một khu nhà 5 tầng. Lúc đó, cả thành phố Vinh vui như tết, khi tổ chức liên hoan văn nghệ và chúc tụng cùng chuyên gia. Sau này, TP Vinh đón nhiều đoàn ngoại giao của nước bạn Đức sang thăm KCCQT. Đây được xem là biểu tượng đẹp của tình hữu nghị nước bạn Đức đối với nhân dân Việt Nam nói chung và thành phố Vinh nói riêng cũng như tình hữu nghị của các nước thuộc xã hội chủ nghĩa đối với Việt Nam. Lúc bấy giờ, tại nhà A1, các chuyên gia Đức và lãnh đạo Nghệ An cùng chôn một báu vật dưới móng ngôi nhà này gửi các thế hệ mai sau, theo phong tục nước bạn và nghi thức ngoại giao.

Hiện nay, sau hơn 40 năm đưa vào sử dụng, KCCQT đã xuống cấp và lạc hậu trước sự phát triển của TP Vinh nên buộc phải phá dỡ để xây mới. TP Vinh đã kêu gọi được ba nhà đầu tư để thực hiện việc cải tạo khu chung cư này. Khu A do Công ty CP đầu tư đô thị Dầu khí Quang Trung thực hiện. Các khu đô thị mới tại đây với các toà nhà chung cư cao 15 -20 tầng mọc lên thay thế cho các nhà 5 tầng cũ đã hết vai trò lịch sử là không phải bàn cãi. Nhưng không ít người dân mong muốn, TP nên quy hoạch, để lại một phần góc nhà A nào đó (tốt nhất là A1) để làm bảo tàng (giống như Hoả Lò Hà Nội) để lưu giữ lại một phần kỷ niệm của tình hữu nghị với nước bạn Đức không chỉ đối với TP Vinh chúng ta. Đây cũng là bằng chứng sau này để nhắc nhở với con cháu chúng ta về sự giúp đỡ vô tư, trong sáng của các nước xã hội chủ nghĩa nói chung và nước bạn Đức nói riêng đã góp phần vào công cuộc tái thiết thành phố Vinh và đất nước sau chiến tranh.

Tác giả: THÀNH CHÂU

Nguồn tin: Báo Nhân dân