Lực lượng chức năng trong hành trình vượt qua các điểm mặt đường bị đứt gãy, sụt trượt xuống sâu hơn 2m để đến bản Na Ngân bị cô lập. (Ảnh: Xuân Tiến/TTXVN)

Đồng bào dân tộc Ơ Đu là một trong 10 dân tộc ít người nhất của cả nước. Tại tỉnh Nghệ An, người Ơ Đu tập trung sinh sống ở bản Văng Môn (xã Nga My) với hơn 100 hộ, hơn 340 nhân khẩu.

Trong ngày 29/9 vừa qua, mưa lớn, lũ cường suất mạnh, dâng nhanh trên suối Nậm Ngân đã gây ngập lụt nhiều ngôi nhà trong bản với mực nước từ 0,5 đến gần 1m.

Đặc biệt, lũ ống, lũ quét đã gây sạt lở, đổ sập và cuốn trôi hoàn toàn 3 ngôi nhà ở vị trí ven bờ suối. Nhiều ngôi nhà khác có nguy cơ sạt lở rất cao.

Sau khi lũ dữ đi qua, để đảm bảo an toàn cho những ngôi nhà đang đứng trước nguy cơ sạt lở, cộng đồng dân bản đã đoàn kết, chung tay, góp sức tháo dỡ và di dời những ngôi nhà ra khỏi vị trí hiểm nguy đến nơi an toàn.

Ám ảnh về lũ ống, lũ quét lịch sử

Suối Nậm Ngân xuất phát từ dãy núi Pù Hiêng sau bản Na Ngân (xã Nga My), khi chảy qua địa phận Văng Môn của người Ơ Đu, lưu vực của suối đã trải dài khoảng gần 30 km giữa đại ngàn Pù Huống. Đối với cộng đồng người Ơ Đu ở bản Văng Môn, suối Nậm Ngân đoạn chảy qua bản là “suối thiêng”, bởi mỗi khi tổ chức lễ hội Tiếng sấm đầu năm, người Ơ Đu sẽ tổ chức lễ cầu may, rửa đi những những đen đủi, phiền muộn trên dòng suối để đón năm mới.

Tuy nhiên, trận lũ ống, lũ quét vừa qua đã gây nên nỗi ám ảnh đối với người dân nơi đây bởi sự hung hãn, sức tàn phá quá khủng khiếp, nghiêm trọng của nó.

Lũ ống, lũ quét đã gây sạt lở, đổ sập và cuốn trôi hoàn toàn 3 ngôi nhà cùng với nhiều đồ đạc, vật dụng xuống suối. Cầu bê-tông dài gần 44m, rộng 3,5m bắc qua suối Nậm Ngân nối trung tâm bản Văng Môn sang khu vực sản xuất của người Ơ Đu cũng bị lũ cuốn trôi chỉ còn trơ lại một mố cầu.

Lũ cũng cuốn trôi nhiều diện tích hoa màu của những hộ gia đình sinh sống ven bờ suối. Nhiều ngôi nhà khác đang nằm cheo leo bên bờ sạt lở. Cao điểm lũ dâng, hàng chục gia đình ở gần bờ suối bị ngập sâu trong nước lũ đục ngàu với mực nước dâng gần 1m.

Bà Lương Thị Lan, Bí thư Chi bộ bản Văng Môn, xã Nga My cho biết, từ sáng ngày 28/9 mưa lớn đã diễn ra, kéo dài gần như cả ngày nhưng nước lũ trên sông Nậm Ngân vẫn chưa cao.

Sau một đêm, đến khoảng lúc 8 giờ ngày 29/9, qua kiểm tra tình hình các hộ dân trong bản thì nước lũ trên suối Nậm Ngân đang dâng nhanh, dòng chảy rất mạnh do lượng nước từ thượng nguồn ồ ạt liên tục đổ về.

Người dân trong bản hốt hoảng gọi nhau kê cao đồ đạc trong nhà để tránh bị ngập; đồng thời di chuyển gia súc, gia cầm đến ở những vị trí cao hơn. Đến khoảng lúc 9 giờ thì lũ ống, lũ quét gây sạt lở bờ suối và cuốn trôi đi 2 ngôi nhà. Đến gần 12 giờ thì thêm một ngôi nhà nữa bị lũ cuốn trôi.

Ông Lô Xuân Quỳnh, người dân Ơ Đu ở bản Văng Môn, xã Nga My không khỏi bàng hoàng khi kể lại, từ năm 2016 dân bản chúng tôi về bản tái định Văng Môn sinh sống, đã chứng kiến không biết bao nhiêu lần lũ lớn xảy ra trên suối Nậm Ngân.

Nhưng trận lũ năm nay là lớn nhất, mực nước dâng rất nhanh và sức tàn phá khủng khiếp lắm. Gia đình ông ở gần bờ suối nhưng vị trí khá cao, vậy mà nước lũ vẫn dâng ngập vào nhà, ướt hết quần áo, đồ dùng sinh hoạt hàng ngày.

Phía sau nhà, lũ đã gây xói mòn, sạt lở và cuốn trôi hết diện tích trồng chuối, mía. Trước đây diện tích vườn của ra đình cách mép bờ sông gần 10m, giờ đây bờ sạt lở đã vào sát tường nhà làm sụt hầm chứa nước thải xuống bờ suối hơn 1m. Tường nhà vệ sinh đã rạn nứt, nghiêng xuống suối và có nguy cơ bị sạt lở, đổ sập rất cao.

Ông Lương Văn Thái, Trưởng bản Văng Môn, xã Nga My cho biết: Trận lũ xảy ra vừa qua cho đến bây giờ tôi vẫn còn ám ảnh, cả 3 nhà trong bản nằm bên bờ suối bị đổ sập do sạt lở và bị lũ ống, lũ quét trên sông Nậm Ngân cuốn trôi tôi đều chứng kiến. Sự việc diễn ra rất nhanh, quá bất ngờ khiến chúng tôi không thể cứu vãn được.

Những ngôi nhà bị lũ cuốn trôi đó đều năm ở vị trí rất cao gần bờ suối, mực nước lũ không dâng đến. Nhưng bờ kè bị đổ vỡ, những mảng đất đá nhanh chóng sạt lở, nhấn chìm trong nước lũ dẫn đến các ngôi nhà cũng nghiêng đổ xuống suối và bị nước lũ cuốn trôi. Sau khi lũ dữ đi qua, lưu vực suối Nậm Ngân bị xói mòn, sạt lở và biến dạng nghiêng trọng.

Theo nhiều người cao tuổi ở xã Nga My cho biết, mực nước dâng của trận lũ ống, lũ quét xảy ra trong ngày 29/9 đã vượt đỉnh lũ lịch sử xảy ra năm 1988 hơn 1,5m.

Ông Lương Tuấn Dũng, Phó Chủ tịch UBND xã Nga My cùng các thành viên trong tổ công tác trao kinh phí hỗ trợ cho gia đình có nhà bị sạt lở. (Ảnh: Xuân Tiến/TTXVN)

Nỗ lực cứu những căn nhà bên bờ vực sạt lở

Ngay sau khi lũ dữ đi qua, người Ơ Đu tại bản Văng Môn đã rà soát, thống kê những ngôi nhà có nguy cơ sạt lở và cùng nhau hỗ trợ các gia đình di chuyển, tháo dỡ đến nơi an toàn.

Ông Lương Văn Thái, Trưởng bản Văng Môn, xã Nga My cho biết, qua rà soát, thống kê xác định ba nhà bị lũ cuốn trôi là của các gia đình anh Lò Văn Cơ, chị Lo Thị Phượng và anh Lo Văn Kẹo.

Có nhiều nhà nằm ở vị trí sát hoặc gần bờ suối; trong đó, có 2 nhà cần phải tháo dỡ, di dời khẩn cấp ra khỏi vị trí nguy hiểm đến vị trí an toàn là nhà anh Lo Văn Trung và anh Lương Văn Thứ. Phần móng của hai nhà này đã sạt lở, nền móng hở hàm ếch, không còn an toàn để ở lâu dài.

Ngôi nhà của anh Lo Văn Trung, do không còn quỹ đất nên đã phải đập bỏ hệ thống tường bao và tháo dỡ phần khung gỗ. Còn ngôi nhà anh Lương Văn Thứ, do khoảng sân trước nhà còn đủ diện tích nên dân bản quyết định thực hiện việc dịch chuyển căn nhà ra khoảng sân, hướng gần đường Quốc lộ 48C hơn.

Việc tháo dỡ, di dời các ngôi nhà cũng có sự tham gia hỗ trợ của lực lượng Ban chỉ huy quân sự xã, Ban Công an xã và lực lượng các ban ngành của xã.

Bà Lương Thị Lan, Bí thư Chi bộ bản Văng Môn cho biết, từ sáng ngày 30/9, Ban quản lý bản Văng Môn đã huy động người dân trong bản tham gia hai hộ dân cần di dời khẩn cấp chuyển đồ đạc, vật dụng ra khỏi nhà. Từ ngày 1/10 thì bắt đầu đập bỏ tường bao, tháo dỡ, di chuyển.

Ngôi nhà tháo dỡ thì cần 2 ngày mới hoàn tất. Còn ngôi nhà nhà di dời thì cần thời gian lâu hơn, 3 ngày. Dân bản tham gia đều rất hăng hái, nhiệt tình và nỗ lực hết sức. Qua đó càng thể hiện tình thần đoàn kết, đồng thuận của cộng đồng người Ơ Đu.

Anh Lo Văn Hùng, bản Văng Môn cho biết, để dịch chuyển căn nhà anh Lương Văn Thứ thoát khỏi vị trí bờ sạt lở của bờ suối Nậm Ngân gần 6m, chúng tôi phải tháo dỡ ngói trên mái xuống để giảm sức nặng của toàn bộ căn nhà, đập bỏ các bức tường xung quanh và để nguyên khung gỗ.

Sau đó nhiều người cùng hợp sức dùng đòn bẩy, xà beng kích nâng các chân cột của khung nhà lên hệ thống các thanh trượt được kê trên những viên đá hình vuông cao hơn 20cm. Các hàng cột nhà từ trước ra sau đều được liên kết với nhau bởi những thân tre già giằng níu chắc chắn bằng dây thừng.

Ngoài việc dùng sức người đồng thời đẩy các cột đi trên thanh trượt theo từng nhịp lệnh. Chúng tôi còn dùng hệ thống ròng rọc để ghì kéo các trụ cột của căn nhà cần dịch chuyển.

Lực lượng thanh niên khỏe mạnh được chọn lựa tham gia việc kéo dây xích tời của hai hệ thống ròng rọc. Trong suốt quá trình dịch chuyển khung nhà phải luôn căn chỉnh ngay ngắn hệ thống thanh trượt để các cột nhà không bị nghiêng, lệch.

Bà Lương Thị Lan, Bí thư Chi bộ bản Văng Môn cho biết, việc tháo dỡ, di dời, dịch chuyển các căn nhà ra khỏi vị trí xung yếu bước đầu đã tạm ổn. Tuy nhiên, đối với trường hợp gia đình anh Lo Văn Trung tháo dỡ nhà gỗ xong thì chưa có chỗ dựng lại nhà.

Gia đình anh Lo Văn Trung và người dân trong bản rất mong các cấp, các ngành quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ để hộ dân này sớm dựng lại nhà, mau chóng ổn định đời sống.

Ông Lương Tuấn Dũng, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Nga My, tỉnh Nghệ An cho biết, qua việc tháo dỡ, di dời nhà cửa khỏi khu vực có nguy cơ sạt lở cao của dân băn Văng Môn đã thể hiện rất rõ tinh thần đoàn kết, chủ động vận động, huy động nhân lực tại chỗ để hỗ trợ giúp đỡ nhau trong quá trình khắc phục thiên tai, lũ ống, lũ quét của người dân Ơ Đu.

Chính quyền Ủy ban Nhân dân xã Nga My đang rà soát, thống kê và thực hiện Tờ trình gửi Ủy ban Nhân dân tỉnh Nghệ An để triển khai hỗ trợ cho các gia đình bị ảnh hưởng thiên tai theo Nghị quyết 09 của Hội đồng Nhân dân tỉnh, giúp người dân có nhà ở trong thời gian sớm nhất./.

Tác giả: Xuân Tiến

Nguồn tin: vietnamplus.vn