Ngày 18/11, các công tố viên Philippines đã chính thức khởi tố loạt tội danh đầu tiên liên quan vụ bê bối tham nhũng quy mô lớn trong các dự án kiểm soát lũ “ma”.

Từ ngày 16/11, hàng trăm nghìn người Philippines tiếp tục đổ về thủ đô Manila để xuống đường phản đối tình trạng tham nhũng trong các dự án kiểm soát lũ bị cho là kém chất lượng, theo tờ Philstar.

Cơ quan cảnh sát Manila cho biết, riêng tại quảng trường Quirino Grandstand, cao điểm có thời điểm lượng người biểu tình lên tới khoảng 650.000 người. Làn sóng biểu tình lan rộng nhằm phản đối những bất thường trong quá trình điều tra các dự án cơ sở hạ tầng trọng điểm.

Bê bối xuất hiện sau khi Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. công bố kết quả kiểm toán nội bộ vào tháng 8/2025, hé lộ nhiều sai phạm nghiêm trọng trong các dự án kiểm soát lũ lụt.

Vụ việc đã kéo theo sự liên đới của nhiều quan chức Bộ Công trình Công cộng, lãnh đạo các tập đoàn xây dựng lớn và một số nhà lập pháp, với cáo buộc trục lợi từ các dự án kém chất lượng, thậm chí có những dự án “ma” chưa từng được thi công thực tế.

Ngoài ra, hai bộ trưởng trong nội các Philippines đã đệ đơn từ chức sau khi bị nêu tên trong nghi vấn biển thủ ngân sách các dự án chống ngập, Financial Times cho biết.

Theo người phát ngôn tổng thống Claire Castro, Chánh văn phòng Phủ tổng thống Lucas Bersamin và Bộ trưởng Ngân sách - Quản lý Amenah Pangandaman đã rời nhiệm sở tối 17/11, “sau khi bộ ngành của họ bị nhắc đến trong cuộc điều tra bê bối kiểm soát lũ”. Cả hai bác bỏ mọi cáo buộc.

650.000 người Philippines đã xuống đường biểu tình liên quan dự án chống lũ lụt. Ảnh: Reuters.

Bê bối bắt nguồn từ đâu?

Từ khi nhậm chức năm 2022, chính quyền Marcos Jr. đã triển khai 9.855 dự án kiểm soát lũ trên toàn quốc, tổng vốn 546 tỷ peso (9,5 tỷ USD). Nhiều dự án chống lũ khác cũng được triển khai từ trước.

Tuy nhiên, tình trạng ngập lụt kéo dài và nghiêm trọng trong năm 2024 đã khiến người dân bức xúc, liên tục chất vấn trên mạng xã hội về hiệu quả của các dự án được đầu tư bằng tiền thuế.

Điều tra sau đó phát hiện nhiều công trình không đạt tiêu chuẩn, thậm chí… hoàn toàn không có trên thực tế dù ngân sách đã được giải ngân. Những phát hiện này ngay lập tức làm dấy lên lo ngại về tham nhũng hệ thống.

Tại phiên điều trần Thượng viện tháng 9, các nhân chứng mô tả một mạng lưới “móc ngoặc” giữa kỹ sư nhà nước, chính trị gia và nhà thầu tư nhân. Một cựu kỹ sư cho biết ít nhất 25% ngân sách mỗi dự án bị cắt xén để làm khoản lại quả. Để bù phần thất thoát, dự án dùng vật liệu rẻ tiền, rút gọn thi công hoặc thổi phồng chi phí.

Những tiết lộ này đặc biệt gây chấn động tại Philippines - một trong những quốc gia chịu thiên tai nhiều nhất thế giới, trung bình hứng 20 cơn bão mỗi năm - nơi các công trình chống ngập là nhu cầu thiết yếu.

Theo Thượng nghị sĩ Panfilo Lacson - người đang dẫn đầu cuộc điều tra, 67 nghị sĩ Hạ viện bị cáo buộc đứng sau các dự án hạ tầng do chính họ phê duyệt.

Nhiều gia đình dựng lều ngủ qua đêm để tiếp tục xuống đường, khiến nhà chức trách phải huy động lực lượng đảm bảo an ninh. Ảnh: Reuters.

Trong số đó có Chủ tịch Hạ viện Martin Romualdez - họ hàng của Tổng thống Marcos Jr. Ông đã từ chức trong bối cảnh phủ nhận mọi sai phạm. Đây được đánh giá là dấu hiệu khởi đầu cho một cuộc khủng hoảng chính trị sâu hơn.

Thượng nghị sĩ Francis Escudero cũng mất chức Chủ tịch Thượng viện sau khi thừa nhận nhận đóng góp vận động tranh cử từ một nhà thầu tư nhân, dù ông phủ nhận việc tác động để doanh nghiệp này trúng thầu các dự án nhà nước.

Phản ứng từ Chính quyền Marcos Jr.

Để xử lý vụ việc, Tổng thống Marcos đã thành lập ủy ban điều tra các cáo buộc tham nhũng, tập trung vào các dự án kiểm soát lũ.

Ngày 18/11, các công tố viên Philippines đã chính thức khởi tố loạt tội danh đầu tiên liên quan vụ bê bối tham nhũng quy mô lớn trong các dự án kiểm soát lũ kém chất lượng. Giới chức cho biết những bản cáo trạng tiếp theo sẽ tiếp tục được công bố trong thời gian tới.

Theo thông tin từ Văn phòng Thanh tra, cựu nghị sĩ Elizaldy Co cùng một số quan chức phụ trách các dự án công cộng và thành viên một doanh nghiệp xây dựng đã bị truy tố vì liên quan đến một tuyến đê phòng hộ kém chất lượng tại tỉnh Oriental Mindoro.

Nhóm này bị cáo buộc làm giả hồ sơ, lạm dụng ngân sách và vi phạm luật chống tham nhũng.

Tổng thống Marcos Jr. lần đầu đề cập bê bối tham nhũng trong Thông điệp Liên bang tháng 7, khi cảnh báo nhiều dự án chống ngập biến thành “ổ kiếm chác” và cam kết trấn áp tham nhũng.

Hiện có 37 đối tượng, gồm nhiều nhà thầu, quan chức và nghị sĩ, bị cáo buộc tham ô ngân sách nhà nước dành cho các dự án chống lũ. Các cơ quan chức năng gần như đã hoàn tất hồ sơ truy tố hình sự đối với những người có liên quan.

Tổng thống Marcos Jr. bất ngờ thị sát một dự án tường chắn sông trị giá 55 triệu peso tại Barangay Piel, thành phố Baliuag, tỉnh Bulacan, bị nghi là “dự án ma” dù đến nay vẫn chưa hề được thi công. Ảnh: INQUIRER.

Ngay sau đó, ông Marcos thị sát các dự án tại tỉnh Bulacan - nơi phê duyệt số lượng công trình lớn nhất, trong đó có dự án đã được cấp vốn nhưng hoàn toàn không tồn tại.

Từ đầu tháng 9, chính phủ đã sa thải 4 quan chức Bộ Công trình Công cộng, đình chỉ 16 người khác và chuyển hồ sơ tham nhũng của họ cùng bốn nhà thầu lên cơ quan Thanh tra. Dizon được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Công trình thay người tiền nhiệm từ chức vì bê bối.

Chính phủ cũng hủy 252 tỷ peso dự án chống ngập trong kế hoạch 2026, siết chặt quy trình phê duyệt và thành lập ủy ban độc lập rà soát các dự án 10 năm qua. Theo yêu cầu của Hội đồng Chống rửa tiền, tòa án Philippines đã phong tỏa hàng trăm tài khoản ngân hàng liên quan.

Ngoài ra, Bộ Nội vụ và Chính quyền địa phương Philippines (DILG) cũng đang hoàn tất hồ sơ để khởi tố ít nhất 24 quan chức địa phương đã ra nước ngoài đúng thời điểm hai cơn bão Kalmaegi và Fung-wong tàn phá nhiều vùng của đất nước, Manila Times cho biết.

Bộ trưởng Nội vụ Jonvic Remulla gọi đây là những “hành vi vi phạm trắng trợn” trách nhiệm công vụ trong bối cảnh quốc gia đang hứng chịu thảm họa thiên nhiên.

Thiệt hại quá lớn

Theo AFP, Bộ Tài chính Philippines ước tính hành vi tham nhũng trong các dự án chống lũ và nâng cấp hạ tầng giai đoạn 2023-2025 gây thiệt hại khoảng 2 tỷ USD. Vụ bê bối này đã làm xói mòn niềm tin của nhà đầu tư và được coi là nguyên nhân khiến tăng trưởng kinh tế quý 3 của Philippines giảm xuống mức thấp nhất trong 4 năm, chủ yếu do chi tiêu công chậm lại.

Người biểu tình Armelyn Bandril, 35 tuổi, bày tỏ bức xúc: “Gần một trăm ngày kể từ khi điều tra bắt đầu, nhưng chưa có ai bị bỏ tù. Bằng chứng thì đã rất rõ ràng”.

Nhiều tỉnh tại Philippines bị tàn phá nặng nề bởi các cơn bão gần đây. Ảnh: Reuters.

Các chuyên gia nhận định cuộc chiến tham nhũng này có thể định hình di sản chính trị của Marcos Jr., trong bối cảnh ông chịu giám sát chặt chẽ từ công chúng và sức ép phải truy cứu trách nhiệm quan chức liên quan.

Nếu xử lý chậm chạp, làn sóng bất mãn có thể bùng lên mạnh mẽ hơn, tạo cơ hội cho phe đối lập, trong đó có Phó Tổng thống Sara Duterte, người đã chỉ trích phản ứng của chính quyền.

Về kinh tế, việc siết chặt quy trình có thể làm chậm giải ngân trong ngắn hạn. Theo chuyên gia trưởng kinh tế Ruben Carlo Asuncion của Ngân hàng Union Bank, nếu chi tiêu công giảm 10% trong một quý, GDP cả năm có thể giảm khoảng 0,13%.

Tuy vậy, các nhà phân tích của Maybank Securities nhận định tác động toàn diện có thể nhỏ, vì tiêu dùng hộ gia đình chiếm tới 70% GDP Philippines.

Tác giả: Phương Linh

Nguồn tin: znews.vn