Theo đó, thời gian khai thác cát, sỏi lòng sông được quy định được phép hoạt động từ 07h sáng đến 17h hàng ngày nhưng trên sông Lam trên địa phận tỉnh Nghệ An, tình trạng tàu khai thác vẫn “đại náo” cả ban đêm.

Sau khi tàu hút cát rút đi vào rạng sáng thì để lại hậu quả là một hố sâu được khoét ngay sát bờ sông Lam ở khu vực xóm 3, xã Xuân Lâm, huyện Nam Đàn

Tàu cát “đại náo” trên sông Lam

Thời gian gần đây, khi có dịp “mục sở thị” trên sông Lam về ban đêm đoạn từ cầu Bến Thủy (Tp Vinh) ngược lên mạn huyện Thanh Chương qua Hưng Nguyên, Nam Đàn với chiều dài khoảng hơn 50km, cảnh tượng nhiều tàu thò vòi rồng hút cát, sỏi diễn ra khá phổ biến.

Trong vai du khác khám phá sông Lam về đêm, dưới ánh trăng rằm, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng trước cảnh tượng nhộn nhịp ngược xuôi của nhiều tàu hút cát dọc tuyến sông Lam.

Tiếng động cơ, âm thanh xuồng máy của các loại phương tiện hút cát ở đây như “xé toạc” cả không gian vốn dĩ thanh bình, nên thơ trên sông Lam suốt hành trình di chuyển của chúng tôi.

Lái xuồng tên Q, một người gắn bó với nghề sông nước ở sông Lam dẫn chúng tôi đi cho biết, lâu nay các tàu hút cát, sỏi thường “ngủ ngày, cày đêm” để hoạt động. Họ có quy trình “sinh học” như vậy là bởi vì ban đêm, khi các lực lượng chức năng không có mặt thì mới có thể dễ dàng hoạt động khai thác cát, sỏi hơn ban ngày.

Chính vì vậy, nếu như dòng sông Lam hiền hòa, lặng yên về ban ngày thì khi màn đêm buông xuống, cảnh náo loạn ở nhiều khúc sông diễn ra khá phổ biến.

Ngay tại bến thuyền xóm Mỹ Thanh, xã Hưng Lam, huyện Hưng Nguyên luôn có từ 7 đến 10 sà lan cỡ lớn trên dưới 80m3 buổi ngày nằm bờ thì đêm xuống mới hoạt động. Cũng tại huyện Hưng Nguyên, sông Lam chảy qua địa phận xóm 16, xã Hưng Long, nhiều chiếc thuyền, xà lan lớn nhỏ cứ mỗi buổi chiều khoảng 16 – 18h luôn có một “đội quân” nằm bờ, chờ qua “giờ vàng” để tỏa ra hút cát, sỏi.

Nhiều tàu hút cát, sỏi trên sông Lam vào ban đêm diễn ra tại địa phận xóm 3 xã Xuân Lâm, huyện Nam Đàn

Phía huyện Nam Đàn, tại địa phận các xã Xuân Lâm, xã Hồng Long, sát cầu Nam Đàn và dọc theo bờ sông từ cầu Nam Đàn lên hướng Nam Thượng… ngược tới huyện Thanh Chương, hàng trăm chiếc thuyền, nốc, sà lan lớn nhỏ cũng đua nhau “rút ruột” sông Lam thâu đêm, suốt sáng.

Theo người đàn ông tên Q, nếu như những ngày nắng nóng đỉnh điểm như thời gian gần đây thì tình trạng các phương tiện phục vụ cho việc hút cát, sỏi sẽ nằm bờ vào ban ngày và đêm xuống mới thi nhau “đại náo” dòng sông Lam.

Bất chấp quy định của Thủ tướng?

Để chấn chỉnh, quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ, bãi sông, ngày 24/02/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Nghị định 23/2020/NĐ-CP giao trách nhiệm cụ thể cho các Bộ, ngành và địa phương liên quan thực thi.

Theo đó, Nghị định 23 cũng quy định về quy hoạch, thăm dò, khai thác; kinh doanh, tập kết, vận chuyển cát, sỏi lòng sông, bao gồm cả cát, sỏi ở lòng hồ, cửa sông (dưới đây gọi chung là cát, sỏi lòng sông) và công tác bảo vệ lòng, bờ, bãi sông, hồ.

Đặc biệt, tại khoản 1 Điều 9 Mục 2 của Nghị định 23 quy định rất cụ thể: “Thời gian được phép hoạt động khai thác trong ngày, từ 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều, không được khai thác ban đêm; quy định về thời gian khai thác trong năm”. Và, đây là yêu cầu bắt buộc được ghi trong giấy phép khai thác cát, sỏi bên cạnh những nội dung quy định tại khoản 1 Điều 54 Luật Khoáng sản.

Điều 9 của Nghị định này cũng quy định đối với những trường hợp các giấy phép khai thác cát sỏi đã được cấp trước khi Nghị định này có hiệu lực (Nghị định 23/2020/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 10/4/2020) thì phải thực hiện các quy định tại khoản 1 Điều này.

Quy định là vậy nhưng qua những gì phóng viên ghi nhận được thì tình trạng các phương tiện khai thác cát, sỏi trên sông Lam vào ban đêm vẫn còn diễn ra khá phổ biến.

Đem vấn đề này trao đổi với đại diện phòng TNMT các địa phương sở tại thì đều nhận được những câu trả lời giống nhau đó là kêu khó kiểm soát, lực lượng mỏng…

“Nếu truy quét vấn nạn các phương tiện khai thác cát, sỏi trên sông Lam hoạt động trái quy định vào ban đêm phải có sự phối hợp của nhiều lực lượng, trong đó có công an. Chưa kể, nhiều đối tượng manh động có thể bất chấp pháp luật để cản trở lực lượng thi hành công vụ…” – đại diện phòng TNMT huyện Nam Đàn cho biết.