Đền Choọng được xây dựng vào thế kỷ XV, tọa lạc tại trung tâm Mường Choọng xưa, nay là bản Choọng, xã Châu Lý, huyện Quỳ Hợp, Nghệ An. (Ảnh: Phạm Tâm).

Theo lịch sử địa phương, khoảng năm 1425, một tướng tài của nghĩa quân Lam Sơn đem lòng yêu thương và nên duyên với Nang Phốm Hóm (Nàng tóc thơm) một người con gái dân tộc Thái. (Ảnh: Phạm Tâm)

Nhờ thông minh và chịu khó, Nang Phốm Hóm được nghĩa quân tin cậy giao phó việc quyên góp lương thực, dệt vải nuôi quân kháng chiến. (Ảnh: Phạm Tâm).

Một buổi chiều nọ, trong lúc gội đầu bên dòng Nậm Choọng, nàng vô ý làm rơi chiếc lược, với tay vớt lược và bị nước cuốn xuống sông. (Ảnh: Phạm Tâm).

Nghĩa quân và người dân ngày đêm tìm kiếm nàng, đất ven dòng Nậm Choọng đào lên chất thành núi cũng chẳng thấy đâu, chỉ thấy những sợi tóc thơm như hồn thiêng của nàng còn đọng lại. (Ảnh: Phạm Tâm).

Thương nhớ Nang Phốm Hóm, nghĩa quân và người dân Mường Choọng đã lập đền thờ nàng ngay trên đồi đất mà trong quá trình tìm kiếm đã đắp nên. (Ảnh: Phạm Tâm).

Trong tâm thức đồng bào, Nang Phốm Hóm là hiện thân nét đẹp công - dung - ngôn - hạnh, biểu tượng của tình đoàn kết các dân tộc trên mảnh đất miền Tây xứ Nghệ. (Ảnh: Phạm Tâm).

Trải qua thăng trầm lịch sử, Đền Choọng bị tàn phá, dấu tích còn lại chỉ là những tảng đá kê chân cột. Năm 2014, từ nguồn xã hội hóa, Đền được phục dựng lại trên nền đất cũ. (Ảnh: Phạm Tâm).

Hằng năm, Đền Choọng có các lễ chính gồm: Đám Lục ngoạt được tổ chức vào rằm tháng 6, Lễ khai niên tổ chức suốt tháng Giêng và Lễ tạ cuối năm tổ chức vào 25-26 tháng Chạp. (Ảnh: Phạm Tâm).

Sau nghi lễ, trai gái Mường Choọng và các mường lân cận về dự lễ sẽ chính thức vào hội đua tài như: thi đẩy gậy, ném còn, bắn nỏ, kéo co, đi cà kheo... (Ảnh: Phạm Tâm).

Vào những ngày rằm, mồng một và các ngày lễ trong năm, người dân huyện Quỳ Hợp và các vùng lân cận lại về dâng hương tại đền rất đông. (Ảnh: Phạm Tâm).

Đền Choọng là di tích lịch sử thể hiện sự giao thoa văn hóa 2 dân tộc Kinh - Thái, mối gắn kết tình cảm quân dân, tình đoàn kết giữa các dân tộc anh em. (Ảnh: Phạm Tâm).