Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng - Ảnh: GIA HÂN

Chiều 4-12, sau khi nghe tờ trình, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại trung tâm tài chính quốc tế.

Tòa án là điều kiện quan trọng để thu hút và tạo niềm tin cho nhà đầu tư

Thảo luận tại tổ, nhiều đại biểu Quốc hội băn khoăn nội dung dự luật quy định thẩm phán bao gồm cả người nước ngoài, thay vì chỉ là công dân Việt Nam như Luật Tổ chức tòa án hiện hành.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng cho hay theo quy định hiện hành, thẩm phán phải là công dân Việt Nam.

Tuy nhiên với yêu cầu vượt trội và đặc thù của tòa án chuyên biệt, ông nhấn mạnh để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả cũng như niềm tin cho nhà đầu tư, phải có thẩm phán là người nước ngoài.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nêu 5 lý do chứng minh sự cần thiết của việc này.

Thứ nhất, Nghị quyết 222 của Quốc hội về trung tâm tài chính quốc tế đã xác định ngôn ngữ hoạt động trong trung tâm tài chính quốc tế là tiếng Anh, hoặc tiếng Anh kèm theo bản dịch tiếng Việt.

Ông nêu thực tế tất cả đội ngũ công chức ngành tòa án chưa ai đủ trình độ về ngôn ngữ để đảm bảo xét xử bằng tiếng Anh chuyên ngành, nhất là tiếng Anh chuyên ngành về kinh tế, quốc tế.

Thứ hai, về trình độ pháp lý, hầu hết thẩm phán ở Việt Nam đều không được đào tạo theo hệ thống thông luật, tức là học luật ở các quốc gia như Singapore, Anh, Mỹ. Trong khi trung tâm tài chính quốc tế thì phải xét xử theo hệ thống thông luật.

Thứ ba, theo ông Quảng, để bổ nhiệm thẩm phán đòi hỏi kinh nghiệm xét xử, trong khi ở Việt Nam chưa ai có kinh nghiệm xét xử các vụ kiện mang tính quốc tế liên quan vấn đề tài chính và thương mại, đầu tư.

Thứ tư, uy tín của thẩm phán, các bên đều nhìn vào ông thẩm phán để có niềm tin, đó phải là người có kinh nghiệm giải quyết các vụ kiện mà các bên tin phán quyết của thẩm phán đó hoàn toàn độc lập, khách quan, không bị tác động.

Thứ năm, ông Quảng cho biết từng đi nghiên cứu trung tâm tài chính quốc tế ở Dubai, quốc gia có tốc độ phát triển rất nhanh và có 2 trung tâm tài chính quốc tế, 10 năm đầu Trung tâm tài chính quốc tế Dubai thuê hoàn toàn tòa án và thẩm phán để giải quyết. Ở đây, họ thuê tòa án ở Singapore, Hong Kong, Anh để xét xử.

Tòa án chuyên biệt là điều kiện quan trọng để thu hút nhà đầu tư

Đại biểu Lê Thanh Phong - Ảnh: Q.P.

Phát biểu tại tổ, đại biểu Lê Thanh Phong - Chánh án Tòa án nhân dân TP.HCM - đồng tình và đánh giá cao nỗ lực của ban soạn thảo khi trong một thời gian rất ngắn đã xây dựng được dự thảo dự luật.

Ông Phong đánh giá tầm quan trọng chiến lược của tòa án chuyên biệt và xem đây là điều kiện tiên quyết để giải quyết các tranh chấp về tài chính, đầu tư mang tính đặc thù, phức tạp, có yếu tố nước ngoài và đòi hỏi tính chuyên môn hóa cao, tốc độ xử lý nhanh.

Theo ông Phong, ban đầu đại biểu có băn khoăn quy định lựa chọn và bổ nhiệm thẩm phán người nước ngoài nhưng qua nghiên cứu, ông thấy đây là vấn đề cần thiết, quyết định thành công của tòa án tại trung tâm tài chính quốc tế trong bối cảnh đội ngũ thẩm phán hiện nay có thể chưa đáp ứng được yêu cầu.

Ông đặt vấn đề nếu thẩm phán là người nước ngoài, họ đang là thẩm phán của quốc gia khác, đồng nghĩa họ được quyền giữ chức vụ thẩm phán tại quốc gia sở tại và đồng thời là thẩm phán của tòa án chuyên biệt tại Việt Nam. Như vậy có đáp ứng được yêu cầu của chúng ta hay không? Và chúng ta có cho phép họ hưởng lương ở cả hai bên hay không?

Mặt khác, với chế độ bổ nhiệm 5 năm, liệu có thu hút được những thẩm phán giỏi, nổi tiếng, đang làm việc ổn định tại các tòa án quốc tế hay không? Nếu yêu cầu họ phải thôi chức ở nước họ để sang làm việc tại Việt Nam liệu họ có sẵn sàng không?

Từ đó ông đề nghị thay chế độ bổ nhiệm bằng chế độ tuyển chọn đối với thẩm phán nước ngoài.

"Chánh án Tòa án tối cao có quyền tuyển chọn theo điều kiện quy định. Thay vì bổ nhiệm 5 năm, chúng ta có thể tuyển chọn theo hợp đồng thời vụ, ngắn hạn 2 năm, 5 năm, hoặc thậm chí theo từng vụ việc. Danh sách ứng viên có thể mở thường xuyên. Cơ chế này linh hoạt, dễ thu hút nhân sự hơn", ông Phong nêu ý kiến.

Đại biểu Lê Minh Trí - Ảnh: Q.P. Phát biểu tại tổ, ông Lê Minh Trí - Phó trưởng Ban thường trực Ban Nội chính Trung ương - cho hay hiện trên thế giới, một số nước đã tổ chức tòa chuyên biệt lâu rồi và làm hiệu quả. "Tất nhiên có những mô hình, cách làm cơ bản giống nhau, nhưng cũng có điểm khác biệt tùy theo nước. Nhưng vấn đề đặt ra là bây giờ nếu mình làm, mình phải làm bằng hoặc vượt trội, chứ còn nếu làm mà kém hơn sẽ không giải quyết được vấn đề gì cả, tức là sẽ thất bại", ông Trí nói. Ông Trí cho hay lúc đầu có những người đặt vấn đề việc tổ chức tòa án chuyên biệt phải phù hợp với Hiến pháp, đảm bảo quyền tài phán quốc gia. Tuy nhiên thực tế "cuộc chơi này", các nước họ làm không theo một quy định của nước sở tại, mà theo hệ thống thông luật quốc tế. Mặt khác, theo ông Trí, nhà đầu tư cũng sẽ chọn những thẩm phán nổi tiếng, có uy tín, dày kinh nghiệm trong lĩnh vực mới an tâm. Nếu thẩm phán không ai biết gì cả, họ không chịu. Bởi vậy muốn nhà đầu tư an tâm, vào đầu tư phải thỏa mãn các yêu cầu này. "Thế nên vấn đề đặt ra nếu mình đã làm phải chấp nhận cuộc chơi vượt trội này. Chúng ta hình dung hiện nay cuộc chơi này giống như chúng ta xây một bệnh viện chuyên khoa và khi có bệnh nhân (tức là tranh chấp), chúng ta sẽ ký hợp đồng mời bác sĩ chuyên khoa giỏi nhất hôm đó vào để mổ, mổ xong đi ra. Hiểu theo mô hình như vậy mới được. Còn nếu cứ ràng buộc cái này cái kia thì không làm được. Thiên hạ họ làm trước mình mất rồi", ông Trí giải thích thêm.

Tác giả: Tiến Long - Thành Chung

Nguồn tin: Báo Tuổi trẻ