Thay đổi căn bản, triệt để và toàn diện về triết lý tổ chức quyền lực tại địa phương

Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Thị Thanh Trà thông tin, nền hành chính Việt Nam đã có 80 năm vận hành chính quyền 4 cấp (Trung ương và 3 cấp ở địa phương). Khi thực hiện cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy, Việt Nam thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp.

Đây là một cuộc cách mạng đã thay đổi căn bản, triệt để và toàn diện về triết lý tổ chức quyền lực tại địa phương, về thể chế, quản trị địa phương, tư duy tổ chức bộ máy, nhân sự công vụ, phương thức điều hành, cũng như vai trò, vị trí và mối quan hệ giữa các cấp chính quyền. Điều này cho thấy rõ sự cần thiết, cấp bách cho việc thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp trong xu thế chung của thế giới, đặt ra cho mục tiêu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Việc thay đổi căn bản từ phương thức quản lý hành chính sang quản trị kiến tạo và phục vụ nhân dân; từ trạng thái thụ động hành chính sang chủ động quản trị địa phương, tạo nền móng quan trọng cho việc thực hiện quản trị quốc gia hiện đại, vì mục tiêu phát triển và hạnh phúc của nhân dân.

Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà trao đổi, giải trình về những góp ý về chính quyền 2 cấp mà đại biểu nêu. Ảnh Quốc hội

"Sự thay đổi này là rất lớn đối với cả hệ thống chính trị, nền hành chính nhà nước và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức hay nền công vụ nhà nước. Vì thế, chúng ta phải tự làm cuộc cách mạng cho chính bản thân mình về tư tưởng, tâm lý, tư duy, nhận thức, lề lối, phương pháp làm việc, tinh thần công vụ và văn hóa công vụ. Khi có một sự thay đổi lớn từ một cuộc cách mạng vĩ đại, buộc mỗi cán bộ, công chức, viên chức của nền hành chính nói riêng cũng như của cả hệ thống chính trị đều phải thay đổi theo.

Chúng ta mới có 4 tháng vận hành chính quyền địa phương hai cấp so với chiều dài lịch sử 80 năm. Những khó khăn, vướng mắc, bất cập ban đầu là điều dễ chia sẻ. Chúng ta không thể nóng vội, không cầu toàn, nhưng cũng không thể đi chậm mà bắt buộc phải đáp ứng mục tiêu, yêu cầu. Yêu cầu đặt ra là không chậm trễ, không để mất thời cơ, nhưng cũng không thể cầu toàn. Chúng ta vừa làm, vừa điều chỉnh, vừa hoàn thiện trên tất cả các phương diện để vận hành chính quyền địa phương hai cấp tốt nhất", Phó Thủ tướng Chính phủ nhận định.

Cuộc cách mạng để sắp xếp lại giang sơn và tổ chức lại mô hình của nền hành chính nhà nước

Theo Phó Thủ tướng Chính phủ, sau 4 tháng vận hành chính quyền địa phương hai cấp, đất nước đã đạt được những thành công lớn.

Thứ nhất là thành công một cuộc cách mạng để sắp xếp lại giang sơn và tổ chức lại mô hình của nền hành chính nhà nước. Thứ hai đã căn bản đã thực hiện đồng bộ, toàn diện cả về hệ thống thể chế, chính sách và có hướng dẫn hành chính cho những vấn đề còn chưa rõ để các cấp địa phương triển khai.

"Tôi ghi nhận và đánh giá rất cao sự nỗ lực của hệ thống chính trị địa phương trong 4 tháng qua. Trong điều kiện làm việc hết sức thần tốc, khẩn trương, vừa chạy vừa xếp hàng, từ Trung ương đến địa phương đã đồng hành, đồng bộ và quyết liệt để hoàn thiện khối lượng công việc rất lớn. Đến nay, vận hành cơ bản ổn định, thông suốt, liên tục, đồng bộ và được nhân dân ghi nhận. Nhiều địa phương có cách làm sáng tạo, linh hoạt, kịp thời giải quyết những vấn đề phát sinh, nên hiệu quả vận hành rất rõ nét", Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Thị Thanh Trà giải trình.

Tuy nhiên, đây là vấn đề mới, chưa có tiền lệ, thay đổi hoàn toàn về tư duy, phương thức quản trị, nên những vấn đề khó khăn, vướng mắc là tất yếu, nhất là về nhận thức và thay đổi trạng thái phương thức làm việc, cần phải có thời gian hơn.

Theo đó, Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà đề nghị tập trung giải quyết những việc sau: Một là, tập trung cao cho việc hoàn thiện hệ thống thể chế chính sách. Kỳ họp trước Quốc hội đã ban hành 34 luật, kỳ họp này sẽ tiếp tục ban hành 49 luật, đều liên quan đến vận hành của nền hành chính nhà nước. Đồng thời, sẽ tiếp tục hoàn thiện những vấn đề căn cốt về tổ chức bộ máy, biên chế, phân loại đơn vị hành chính, tiêu chuẩn đơn vị hành chính và các nội dung liên quan. Với trách nhiệm phụ trách lĩnh vực, Phó Thủ tướng sẽ chỉ đạo để hoàn thiện căn bản hệ thống thể chế từ nay đến hết năm 2025. Vừa qua đã rất nỗ lực để hoàn thiện, nhưng nhiều văn bản phải chờ thực tiễn để xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cho phù hợp.

Vấn đề lớn thứ hai là xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng yêu cầu vận hành của chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt là cấp xã. Với thực tế, cán bộ công chức cấp xã ở nhiều nơi còn vừa thừa, vừa thiếu và có mặt không phù hợp với chuyên môn. Phó Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Nội vụ hoàn thiện khung vị trí việc làm, xác định rõ vị trí việc làm, nhất là đối với cấp xã, và hoàn thiện các điều kiện làm cơ sở pháp lý cho việc giao biên chế.

Phó Thủ tướng cho biết, việc giao biên chế vừa qua của cả hệ thống chính trị ở cấp xã mới chỉ là hướng dẫn tạm thời. Tới đây, cấp có thẩm quyền sẽ giao biên chế cho giai đoạn 2026-2030. Trước mắt, các địa phương phải hết sức chủ động rà soát, đánh giá, cơ cấu và xem xét để đảm bảo đội ngũ cho vận hành của chính quyền cấp xã. Đối với các vị trí quan trọng như tài chính, địa chính, môi trường, công nghệ thông tin, xây dựng, tư pháp, có thể tuyển dụng hoặc điều động cán bộ công chức từ cấp tỉnh về. Việc này cũng đã có hướng dẫn.

Nội dung nữa là phải khẩn trương tập huấn, bồi dưỡng. Về phía Chính phủ sẽ giao Bộ Nội vụ xây dựng đề án đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ công chức cấp xã cho đến năm 2030 để chủ động cho phương án này.

Chiều 29/10, Quốc hội tiếp tục thảo luận ở hội trường về Đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026...

Vấn đề thứ ba là rà soát, bổ sung quy hoạch, kế hoạch phát triển của từng địa phương, tăng cường nguồn lực, thiết kế cơ chế tài chính phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Việc này cần phải làm ngay để đáp ứng yêu cầu căn cốt cơ bản cho trước mắt cũng như lâu dài của chính quyền địa phương hai cấp.

Thứ tư là đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng AI vào công vụ, xây dựng Chính quyền điện tử và Chính quyền số. Tinh thần Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị cũng như chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã rất quyết liệt và đã có những chuyển biến, nhưng hạ tầng công nghệ thông tin, điều kiện cơ sở vật chất còn chưa đảm bảo. Chính phủ và các địa phương cần phải tập trung ưu tiên đầu tư để đẩy mạnh chuyển đổi số. Phong trào bình dân học vụ số cần được triển khai đồng bộ, quyết liệt trong từng nhà, từng người dân.

Thứ năm là địa phương tập trung xử lý những vấn đề khó khăn, vướng mắc phát sinh trong thẩm quyền. Về mặt thể chế, cơ bản chỉ còn một số vấn đề về tổ chức bộ máy, đầu tư, tài chính, ngân sách là hoàn thiện. Nhiệm vụ còn lại là của địa phương. Nếu thụ động sẽ rất khó khăn cho việc vận hành chính quyền địa phương hai cấp tại địa phương mình. Mong muốn các địa phương chủ động, nhất là về vấn đề xử lý tài sản công và cải cách thủ tục hành chính, vì đã có hướng dẫn rất cụ thể rồi. Địa phương cần tiếp tục cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính để giải quyết bớt những vấn đề liên quan đến cải cách hành chính theo yêu cầu.

Thứ sáu là đổi mới phương thức quản trị, hướng mạnh vào kiến tạo, phát triển và phục vụ nhân dân. Điều này Tổng Bí thư và Thủ tướng Chính phủ cũng đã yêu cầu rất cao. Cần quan tâm đến vấn đề này, bởi vì mục tiêu lớn là xây dựng một chính quyền gần dân, sát dân để phục vụ người dân tốt hơn, đồng thời kiến tạo và phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

"Về tổ chức bộ máy, chúng tôi đang tập trung hoàn thiện hồ sơ để báo cáo Bộ Chính trị, làm cơ sở xác định tổ chức bộ máy của cấp chính quyền cơ sở, vì hiện nay mới chỉ là hướng dẫn tạm thời. Về biên chế cũng vậy. Tới đây, cùng với Ban Tổ chức Trung ương sẽ tổng hợp đầy đủ của cả hệ thống chính trị, sau đó báo cáo cấp thẩm quyền để giao biên chế", Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà thông tin.

Đánh giá lại tính khả thi của việc phân cấp, phân quyền

Chiều 29/10/2025, Quốc hội tiếp tục thảo luận ở hội trường về Đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026...

Vấn đề nữa là liên quan đến việc phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền. Vừa qua, theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, Chính phủ đã rất quyết liệt thực hiện việc này. Tỷ lệ phân cấp, phân quyền hiện nay cho địa phương đã đạt trên 56%, là một tỷ lệ rất lớn. Nhiệm vụ trực tiếp giao cho địa phương để phân cấp, phân quyền là 949 nhiệm vụ, trong đó cấp tỉnh là 870 và cấp xã là 79 nhiệm vụ. Tuy nhiên, thẩm quyền của cấp xã hiện nay có 859 nhiệm vụ để thực hiện thẩm quyền từ cấp huyện cũng như của cấp xã hiện tại.

"Chúng tôi đang tập trung đánh giá lại tính khả thi của việc phân cấp, phân quyền. Mong muốn các địa phương quan tâm, chỉ ra cụ thể vấn đề gì chưa khả thi, chưa phù hợp. Hiện nay đang phải rà soát lại trên 30 nghị định và các thông tư của các bộ về vấn đề này, nên mong các địa phương rất chú trọng để chúng ta triển khai có hiệu quả, vì đây là một trong những mục tiêu của quản trị chính quyền địa phương", Phó Thủ tướng đề nghị.

Liên quan đến cải cách chính sách tiền lương, Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà cho biết: "Quán triệt Kết luận 83 của Bộ Chính trị cũng như Kết luận 187 và 192 của Bộ Chính trị, chúng tôi đang xây dựng một đề án tổng thể. Ban Chính sách và Chiến lược của Trung ương sẽ chủ trì đánh giá lại Nghị quyết 27, sau đó báo cáo Trung ương trong quý I năm 2026. Từ đó, chúng tôi sẽ xây dựng kế hoạch cụ thể để thực hiện cải cách chính sách tiền lương trên cơ sở có lộ trình, bước đi phù hợp, nằm trong tổng thể cải cách nền hành chính nhà nước, tổng thể tăng trưởng kinh tế, quy mô nền kinh tế cũng như khả năng chi trả về chế độ chính sách đối với cán bộ, công chức và viên chức. Ngay sau đây thì chưa thể thực hiện ngay được, cần phải rất kỹ lưỡng, thận trọng, từng bước để chuẩn bị việc này thật căn cơ. Thực hiện theo lộ trình hợp lý và phù hợp với khả năng chi trả của ngân sách Nhà nước".

Tác giả: Minh Thư

Nguồn tin: Báo VOV