Thủ tướng Anh Boris Johnson tuyên bố từ chức hôm 7/7 (Ảnh: Reuters).

Thủ tướng Anh Boris Johnson đã tuyên bố từ chức vào hôm 7/7 sau khi đối mặt với những áp lực ngày càng gia tăng từ các nhà lập pháp trong chính nội bộ đảng Bảo thủ cầm quyền.

Câu hỏi là điều gì sẽ xảy ra với chính phủ Anh khi một thủ tướng từ chức, và một nhà lãnh đạo mới được bầu như thế nào?

Trong tuyên bố từ chức, Thủ tướng Johnson nhấn mạnh sẽ không rời nhiệm sở ngay lập tức mà tiếp tục giữ cương vị tạm quyền, chờ đến khi người kế nhiệm được lựa chọn.

"Tôi đã bổ nhiệm nội các mới để phục vụ đất nước, và tôi cũng như vậy cho đến khi có lãnh đạo mới", ông Johnson nhấn mạnh.

Khi nào Anh có lãnh đạo mới?

Theo Thủ tướng Johnson, lộ trình bầu chọn lãnh đạo mới sẽ được công bố tuần tới, nhưng ông có thể tiếp tục nắm quyền cho đến khi đảng Bảo thủ tổ chức đại hội vào tháng 10/2022.

Tuy nhiên, cựu thủ tướng Anh John Major cho rằng sẽ là "không khôn ngoan và có thể không bền vững" nếu ông Johnson tiếp tục nắm quyền trong 3 tháng tới để chờ đảng Bảo thủ chọn lãnh đạo mới bởi đây là khoảng thời gian quá dài.

"Đề xuất để Thủ tướng tại vị, trong tối đa 3 tháng, giữa lúc ông ấy đã mất sự ủng hộ của nội các, Chính phủ và đảng Bảo thủ là không khôn ngoan, và có thể không bền vững", ông Major nêu quan điểm trong một bức thư gửi Chủ tịch Ủy ban 1922 của đảng Bảo thủ, ông Graham Brady.

Ông Dominic Cummings, từng là cố vấn cấp cao nhất của Thủ tướng Johnson, cũng cảnh báo Anh sẽ "rơi vào cơn ác mộng" nếu tiếp tục để ông lãnh đạo trong 3 tháng tới.

Tiền lệ gần đây cho thấy thời gian để chọn một nhà lãnh đạo mới có thể khác nhau.

Sau khi cựu Thủ tướng Theresa May từ chức vào ngày 24/5/2019, phải đến ngày 24/7, ông Boris Johnson mới lên nắm quyền. Nhưng khi cựu Thủ tướng David Cameron từ chức vào ngày 24/6/2016, chỉ mất vài tuần để bầu lãnh đạo mới và bà Theresa May nhậm chức vào ngày 13/7/2016.

Ai lãnh đạo chính phủ Anh trong thời gian này?

Như Thủ tướng Johnson đã chỉ ra trong bài phát biểu từ chức, ông có kế hoạch tại vị cho đến khi chọn được người kế nhiệm.

Đó là những gì sẽ xảy ra trong các trường hợp thông thường: một thủ tướng đã từ chức lãnh đạo đảng vẫn giữ chức vụ thủ tướng tạm quyền cho đến khi có lãnh đạo đảng mới. Tuy nhiên, hiện chưa rõ đảng Bảo thủ có ủng hộ ông Johnson làm thủ tướng tạm quyền trong thời gian tới hay không.

Một giải pháp thay thế là đảng Bảo thủ có thể lựa chọn Phó thủ tướng Dominic Raab làm lãnh đạo tạm quyền. Điều này là chưa từng có tiền lệ, nhưng cũng chưa có tiền lệ cho việc hơn 50 quan chức chính phủ từ chức trong hai ngày để buộc một thủ tướng phải từ chức.

Anh có tổ chức tổng tuyển cử không?

Câu trả lời là: Không. Việc Thủ tướng Johnson từ chức không kích hoạt một cuộc tổng tuyển cử mà chỉ bắt đầu quy trình chọn lãnh đạo mới của đảng Bảo thủ.

Người dân Anh không trực tiếp bầu thủ tướng. Ông Johnson được chọn làm thủ tướng bởi ông là lãnh đạo chính đảng lớn nhất tại Hạ viện. Đảng Bảo thủ vẫn giữ vị thế này sau khi ông Johnson từ chức, vì vậy lãnh đạo mới của đảng này sẽ trở thành thủ tướng tiếp theo của nước Anh.

Đảng Bảo thủ chọn lãnh đạo thế nào?

Các ứng viên cho ghế lãnh đạo đảng Bảo thủ cần nhận được sự ủng hộ của ít nhất 8 nghị sĩ.

Nếu có nhiều hơn 2 ứng viên, các nghị sĩ đảng Bảo thủ sẽ tổ chức các vòng bỏ phiếu liên tục để loại ứng viên nhận được ít phiếu ủng hộ nhất, cho đến khi chỉ còn lại 2 người.

Toàn bộ thành viên đảng Bảo thủ trên toàn quốc sẽ bỏ phiếu qua email để chọn một trong hai ứng viên cuối cùng. Người chiến thắng trong vòng bỏ phiếu này sẽ trở thành lãnh đạo đảng Bảo thủ và sau đó chính là thủ tướng Anh.

Về mặt lý thuyết, các nghị sĩ đảng Bảo thủ có thể tìm cách buộc ông Johnson phải rời đi bằng cách đề nghị bỏ phiếu bất tín nhiệm trong nội bộ đảng. Tuy nhiên, Johnson đã vượt qua một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm cách đây 1 tháng. Và theo quy định, họ không thể kích hoạt một cuộc bỏ phiếu tương tự với ông Johnson trong vòng 12 tháng tiếp theo.

Quy định này có thể được thay đổi, nhưng không rõ là đảng Bảo thủ có muốn bắt đầu một cuộc đấu nội bộ như vậy hay không nhất là khi Thủ tướng Johnson đã tuyên bố từ chức và quá trình bầu lãnh đạo mới đã bắt đầu.

Hôm 7/7, lãnh đạo Công đảng Keir Starmer cho biết, nếu đảng Bảo thủ không buộc ông Johnson rời nhiệm sở ngay lập tức, phe đối lập sẽ tiến hành một cuộc bỏ phiếu tín nhiệm chính phủ trong toàn bộ Hạ viện.

Nếu đa số Hạ nghị sĩ ủng hộ cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm này, Anh sẽ tổ chức tổng tuyển cử. Tuy nhiên, kịch bản này khó xảy ra, do đảng Bảo thủ đang chiếm thế đa số tại Hạ viện và không muốn tổ chức tổng tuyển cử cũng thời điểm bầu lãnh đạo đảng.

Do đó, cơ hội để phe đối lập có thể "hạ bệ" ông Johnson là rất mong manh.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Khi đảng Bảo thủ chọn được lãnh đạo mới, Thủ tướng Johnson sẽ trực tiếp gửi đơn xin từ chức lên Nữ hoàng Elizabeth II.

Hoàng gia sẽ thông báo chính thức rằng, Nữ hoàng Elizabeth II đã chấp nhận đơn từ chức của ông Johnson, và sẽ cho biết nhân vật mà bà đã mời trở thành Thủ tướng mới. Người mới này sau đó sẽ đến gặp Nữ hoàng để chấp thuận đề nghị làm thủ tướng Anh. Đây là một quy trình mang tính hình thức nhiều hơn.

Thủ tướng mới không phải kêu gọi tổng tuyển cử, mà Anh dự kiến sẽ tổ chức cuộc tổng tuyển cử vào tháng 12/2024.

Thủ tướng mới có thể chọn yêu cầu quốc hội bỏ phiếu cho một cuộc bầu cử sớm, nhưng không bắt buộc phải làm như vậy.

Tác giả: Thanh Thành

Nguồn tin: Báo Dân trí