Lên với trường sơn ta mới thấu hiểu về trường sơn trong văn, thơ và âm nhạc. Những năm tháng ấy nơi đây rầm rập bước chân của hàng vạn bộ đội ào ào tiến vào Nam, xẻ dọc trường sơn đi cứu nước, mà lòng phơi phới dậy tương lai. Núi rừng Trường Sơn giờ đã xanh ngút ngàn như cố xóa đi những vết tích của chiến tranh, nhưng những ký ức về những năm tháng mở đường lại ào về khi chúng tôi tìm đến.

Km số 0 ngày đầu mới được xây dựng

Vượt hơn 100 km, chúng tôi có mặt tại dốc Truông Dong, nơi có di tích lịch sử Km số 0 đường mòn Hồ Chí Minh vào lúc 3h chiều. Đây là thời điểm nóng nhất trong ngày. Cái nóng bỏng gan bàn chân vì gió lào khắc nghiệt nhanh chóng tan đi khi Đại tá, thương binh Lê Công Xưởng, hướng dẫn chúng tôi tham quan di tích Km số 0.

Những ký ức về năm tháng chiến tranh trong ông đã nhanh chóng cuốn chúng tôi vào những tháng năm khốc liệt: “Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Tân Kỳ là một trong những địa bàn quan trọng được tỉnh Nghệ An và Bộ Tư lệnh Quân khu 4 chọn làm căn cứ hậu phương. Tại đây có đường giao thông chiến lược 15A, 15B chạy qua và các cao điểm quan trọng như cao điểm 886 ở Lèn Rỏi, 159 ở dãy Bồ Bồ, 722 ở Bù Loi...

Nhiều đơn vị chủ lực của Quân khu 4 và Bộ Quốc phòng như các Sư đoàn 316, 224, 304, 312... đã tập kết tại Tân Kỳ, Nghĩa Ðàn trước khi hành quân vào miền nam chiến đấu. Và nơi đây là một trong những trọng điểm đánh phá ác liệt của không lực Mỹ”.

Năm 1963, Tân Kỳ mới chính thức có tên trên bản đồ Việt Nam, nhưng từ trong kháng chiến chống Pháp Tân Kỳ đã trở thành địa bàn vô cùng quan trọng của quân đội ta. Đây là đầu mối giao thông quan trọng bởi đường 15 A và B là con đường chạy từ Bắc vào nối với đường Linh Cảm và nối vào đường 12 và 18.

Là nơi tập kết hàng hoá, đạn dược, thuốc men lương thực chi viện cho miền bắc trong chiến tranh Điện Biên phủ và chi viện cho miền Nam trong các chiến dịch kháng chiến chống Mỹ. Xác định được sự quan trọng của con đường nên Tân Kỳ là một trong những điểm bị địch đánh phá ác liệt nhất. Những năm 1965 - 1972, hầu như ngày nào Tân Kỳ cũng phải hứng chịu nhiều loạt bom, rốc-két của đế quốc Mỹ rải xuống. Dù ác liệt, quân và dân huyện Tân Kỳ ngày đó đã kiên cường chống trả.

Tháng 6 năm 1966, dân và quân Tân Kỳ đã bắn rơi hai máy bay Mỹ, cùng lực lượng công binh phá 59 quả bom nổ chậm, san lấp 2.500 hố bom, sửa chữa 26 cầu, ngầm, bảo đảm hơn 100 km đường trên địa bàn huyện luôn an toàn, thông suốt. Chi viện sức người sức của cho tiền tuyến, huyện đã có 382 thanh niên xung phong và 3.175 người tham gia dân công hỏa tuyến, đóng góp hàng nghìn tấn lương thực, hàng vạn tấn thực phẩm cho các đơn vị đóng quân trên địa bàn huyện. Ðã có 1.081 con em ưu tú của Tân Kỳ hy sinh, 1.486 người mang thương tật, 997 người nhiễm chất độc da cam...

Km số 0 khi được nâng cấp

Về mảnh đất nơi khởi đầu cung đường huyền thoại, hôm nay là đến với một vùng quê đang chuyển mình trên con đường đổi mới. Ðường Trường Sơn - đường mòn Hồ Chí Minh chiến lược nay đã được nâng cấp, mở rộng. 38 km đường qua sáu xã của huyện Tân Kỳ là một lợi thế lớn cho Tân Kỳ trong quy hoạch phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội... từ con đường này, huyện Tân Kỳ đã xây dựng được một hệ thống đường xương cá hoàn chỉnh dọc tuyến vừa phát triển kinh tế và phục vụ dân sinh. Trong những năm qua, đời sống của người dân Tân Kỳ khởi sắc về mọi mặt.

Phát huy lợi thế về phát triển lâm nghiệp, phong trào trồng rừng nguyên liệu với các loại cây như keo lai, bạch đàn... Cùng với đó là phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, duy trì ổn định hoạt động các nhà máy đường, xí nghiệp sản xuất phân hữu cơ sinh học, các xưởng chế biến mủ cao-su... Nhờ có đường Hồ Chí Minh đi qua, tại thị trấn Lạt, các trung tâm thương mại - dịch vụ ngày càng liên tiếp mọc lên. Các hoạt động văn hóa - xã hội như giáo dục, y tế có nhiều chuyển biến tích cực. Tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh.

Hằng năm nhiều người dân và học sinh sinh viên vẫn về thăm Km số 0 để tìm hiểu về lịch sử đường Hồ Chí Minh

Những năm chiến tranh binh đoàn 559 được giao nhiệm vụ đặc biệt là vận chuyển vũ khí đạn dược, thuốc men, lương thực cho tiền tuyến Miền Nam. Mặc dầu gặp vô vàn khó khăn nhưng quân và dân ta vẫn vượt qua khó khăn hoàn thành nhiệm vụ. Tuy nhiên con đường 15A,B lúc này nối Miền Bắc và Miền Nam qua Tân Kỳ, Nam Đàn(Nghệ An) và Can Lộc(Hà Tĩnh), bị đánh phá ác liệt và đến mùa mưa lũ rất khó khăn. Xác định đây là con đường duy nhất để chi viện cho tiền tuyến miền Nam, Đảng và Quân đội ta quyết định mở một con đường chiến lược nối từ ngã 2 đường 15A và B từ miền Bắc qua Thanh Hoá, vào Nghĩa Đàn, Tân Kỳ (Nghệ An) vào Hà Tĩnh vào Lộc Ninh(Châu Thành- Sông Bé), đồng chí Đồng Sỹ Nguyên là người chỉ đạo mở đường.

Xác định mở con đường phải đi được cả 4 mùa vì thế đường 15 A được nhập lại với con đường mới đi qua huyện Anh Sơn, Thanh Chương(Nghệ An) sang Hương Sơn(Hà Tĩnh), vào Nam, chạy dọc theo dãy Trường Sơn Đông. Và Con đường chiến lược được hoàn thành sau này mang tên đường Trường Sơn và giờ đây là đường Hồ Chí Minh. Vì thế điểm khởi đầu (Km số 0) của đường Hồ Chí Minh bắt đầu từ thị trấn Tân Kỳ, còn gọi là thị trấn Lạt thuộc huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An. Sau khi mở đường một thời gian, chúng ta liên tục bị địch phát hiện và đánh phá. Khi bị địch chặn đánh ta lại mở trục ngang rồi mở trục dọc qua địch ta lại nối vào đường chính.

Chính vì thế bây giờ đường Hồ Chí Minh có tới 16 trục dọc và 24 trục ngang. Km số 0 tại Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An, nơi xuất phát chuyến hàng đầu tiên vượt rừng vào Nam do “Đoàn công tác đặc biệt”, tức Đoàn 559 hành quân vào ngày 13-8-1959. Việc mở tuyến đường Trường Sơn trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước là minh chứng hùng hồn sức mạnh và phẩm chất anh hùng tuyệt vời của con người Việt Nam. Trên tuyến đường lịch sử ấy đã ghi những dấu ấn khó phai mờ bằng bao công sức, máu xương của hàng vạn chiến sĩ, đồng bào.

Trong những tháng năm khốc liệt đó, địa bàn huyện Tân Kỳ còn là nơi sơ tán của nhiều cơ quan, xí nghiệp, trường học và nhiều người dân các huyện đồng bằng. Ðặc biệt, từ năm 1968 đến 1973, Tân Kỳ đã tiếp nhận, cưu mang, đùm bọc hơn ba vạn đồng bào Vĩnh Linh, Gio Linh, Cam Lộ của tỉnh Quảng Trị ra sơ tán. Nhân dân Tân Kỳ đã nhường đất, nhường ruộng, giúp cây, con giống... cho đồng bào sơ tán sớm hòa nhập, ổn định chỗ ở và sản xuất. Nhiều câu chuyện cảm động về tinh thần"lá lành đùm lá rách"của đồng bào địa phương với bà con sơ tán còn ghi nhắc mãi ngày tháng nồng thắm tình người đó.

Đường mòn Hồ Chí Minh nhìn từ cột mốc số 0

Chiến tranh đã đi qua hơn 40 năm, nhiều con đường, ngọn núi, con suối, đèo dốc, cây cầu, dòng sông... nằm dọc ngang trên đất Tân Kỳ trong những năm tháng chiến tranh là rào lửa. Nhằm bảo vệ mạch máu đường Trường Sơn thông suốt. Nhưng giờ đây về với Km số 0 của đường mòn Hồ Chí Minh không còn hoang sơ và tan tác vì dấu tích chiến tranh mà nơi đây giờ rộn ràng đô hội bởi từ khi nâng cấp tuyến đường Hồ Chí Minh công nghiệp hóa- hiện đại hóa đi suốt Bắc Nam, kinh tế phát triển từ Nam ra Bắc, Từ Bắc vào Nam đều đi qua Tân Kỳ nên về Km số 0 mà không được nghe những người chứng kiến đạn bom kể lại thì không dễ để nhận ra đây là địa bàn chiến lược quan trọng trong chiến tranh. Giờ đây giao thông thuận lợi, nhiều tiềm năng, huyện Tân Kỳ đang xây dựng và triển khai nhiều chương trình phát triển các khu công nghiệp nhỏ ở các xã Ðồng Văn, Nghĩa Dũng, Giai Xuân.

Quy hoạch xây dựng nhà máy xi-măng nhằm tận dụng lợi thế về nguyên liệu và lực lượng lao động trẻ dồi dào. Tiếp tục duy trì phát triển các làng nghề truyền thống như làng nghề gạch ngói Cừa ở xã Nghĩa Hoàn, mây tre đan xã Kỳ Tân, trồng dâu nuôi tằm ở xã Nghĩa Ðồng... cũng được chú trọng đầu tư mở rộng quy mô sản xuất, cải tiến thiết bị nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm. Các cây nguyên liệu chủ lực như: cao-su, mía... tiếp tục được quy hoạch phát triển theo hướng mở rộng diện tích, tăng năng suất sản lượng. Thông qua việc phát huy giá trị lịch sử - văn hóa của cột mốc số 0 và đường Hồ Chí Minh, Tân Kỳ cũng đang chú trọng phát triển văn hóa - du lịch để tưởng nhớ những năm tháng hào hùng của quân và dân ta trên con đường huyền thoại.

Chia tay Km số 0 chúng tôi trở lại thành phố khi phía chân trời trên thượng nguồn sông Con bắt đầu sập tối. Trong hoàng hôn cột mốc số 0 càng đẹp rạng ngời bởi vẻ sừng sững. và mai đây khi hoàn thành tượng đài kỷ niệm “Hậu phương hướng ra tiền tuyến”. Chắc chắn đây sẽ là một điểm du lịch vô cùng lí tưởng.

Tác giả: HOÀNG TÙNG

Nguồn tin: Báo Dân sinh