Tàu sân bay John C. Stennis đã tuần tra Biển Đông trong gần 3 tháng (Ảnh: Hải quân Mỹ)

Trong 2 tuần qua, các tàu khu trục USS Stethem, USS Spruance và USS Momsen đều đã tuần tra gần các thực thể mà Trung Quốc chiếm đóng tại bãi cạn Scarborough và tại quần đảo Trường Sa, theo hai quan chức quốc phòng Mỹ, Navy Times đưa tin.

“Chúng tôi thường xuyên tuần tra trong vùng từ 14-20 hải lý quanh các thực thể đó”, một quan chức giấu tên nói.

Khoảng cách có ý nghĩa quan trọng vì nếu các tàu tuần tra trong vùng 12 hải lý thì Hải quân Mỹ coi đó là hoạt động tự do hàng hải (FONOP) để khẳng định quyền của Mỹ nhằm hoạt động tự do trong các vùng biển mà nước khác đòi chủ quyền. FONOP phải được phê chuẩn ở cấp cao nhất, nhưng các cuộc tuần tra mới đây diễn ra tại vùng biển quốc tế nằm ngoài vùng 12 hải lý.

Các chuyên gia cho hay chiến thuật trên là một thông điệp quyết tâm được gửi tới Trung Quốc và các đồng minh của Mỹ trong khu vực và là sự phô diễn lực lượng có tính toán trước một phán quyết quan trọng của tòa quốc tế về đường lưỡi bò.

Một phát ngôn viên của Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ cho biết các cuộc tuần tra trên nằm trong “sự hiện diện thường xuyên” của Mỹ trong khu vực.

“Các cuộc tuần tra của các tàu khu trục Mỹ Spruance, Momsen và Stethem, cũng như nhóm tàu sân bay tấn công USS Ronald Reagan là một phần trong sự hiện diện thường xuyên và bình thường của chúng tôi trên khắp tây Thái Bình Dương. Các lực lượng Hải quân Mỹ đã hoạt động trong khu vực trong nhiều thập niên và sẽ tiếp tục làm điều đó”, Trung úy Clint Ramsden nói.

Tàu sân bay Ronald Reagan cũng đã di chuyển vào Biển Đông cùng các tàu hộ tống, nhóm tàu sân bay tấn công thứ 2 được điều tới khu vực trong năm nay. Tàu sân bay John C. Stennis đã tuần tra Biển Đông trong gần 3 tháng, trước khi rời đi vào ngày 5/6.

Vào ngày 6/7, Hải quân Mỹ có 7 tàu trong khu vực, gồm Reagan, 2 tàu tuần dương và 4 tàu khu trục, một quan chức Hải quân Mỹ tiết lộ. Tàu ngầm lớp Virginia Mississippi cũng tuần tra ở tây Thái Bình Dương, theo một thông cáo báo chí gần đây, nhưng Hải quân Mỹ không bình luận về địa điểm hay hoạt động của tàu.

Gia tăng sự hiện diện ở Biển Đông

Jerry Hendrix, một chuyên gia tại Trung tâm an ninh Mỹ mới, cho rằng sự hiện diện dày đặc của các tàu chiến Mỹ ở Biển Đông, trong đó có một đội bay và hàng trăm ống tên lửa trên các tàu khu trục, không chỉ nằm trong sự hiện diện liên tục của Hải quân Mỹ trong khu vực, mà còn là sự đề phòng trước phán quyết của tòa quốc tế vào tuần tới.

Trung Quốc đơn phương tuyên bố chủ quyền đối với hầu hết Biển Đông, chồng lấn lên các vùng biển của Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei. Philippines đã khởi kiện Trung Quốc ra Tòa Trọng tài Phụ lục VII Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 và tòa dự kiến sẽ đưa ra phán quyết về vụ kiện vào ngày 12/7 tới.

“Hải quân đang cố gắng khẳng định rất mạnh mẽ sự tự do hàng hải và tự do của các vùng biển”, ông Hendrix, một Đại tá Hải quân về hưu, nói. “Tôi cho rằng cũng có sự đề phòng trước phán quyết tại La Hay về các đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc”.

“Tôi đoán Trung Quốc sẽ có các hành động khác sau phán quyết của tòa, và Mỹ muốn chứng tỏ rằng sau phán quyết đó sẽ không có sự gia tăng các lực lượng trong khu vực vì họ đã ở đó”, ông Hendrix nói thêm.

Bonnie Glaser, một chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược (CSIS) tại Washington, cho rằng các cuộc tuần tra tăng cường quanh các đảo nhân tạo, cũng như sự hiện diện liên lục của một nhóm tàu sân bay tấn công trong khu vực là một phần trong sự hiện diện gia tăng của Mỹ ở Biển Đông.

Ông Glaser cho hay các tàu của Mỹ đã có tổng cộng hơn 700 ngày ở Biển Đông trong năm 2015 và dự kiến sẽ ở trên 1.000 ngày trong năm 2016.

“Bất kể ngày nào bạn cũng thấy có ít nhất 2 tàu hoạt động ở Biển Đông”, chuyên gia trên nói thêm.

Thúc đẩy chiến lược toàn diện

Theo ông Glaser, dự hiện diện gia tăng của Mỹ ở Biển Đông là một dấu hiệu cho thấy các lãnh đạo hạm đội, trong đó có Đô đốc Tư lệnh Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương của Mỹ, đã và đang thành công trong việc thúc đẩy một chiến lược toàn diện về sự hiện diện trong khu vực.

Trước đó, hồi tháng 4, báo chí Mỹ đưa tin rằng ông Harris đã hối thúc một cách tiếp cận quyết liệt hơn ở Biển Đông nhằm ngăn chặn việc Trung Quốc xây đảo nhân tạo và bắt nạt các nước láng giềng. Các quan chức tại Nhà Trắng đã tỏ ra thận trọng về cách tiếp cận đó, trong bối cảnh Washington tìm kiếm sự hợp tác của Bắc Kinh trong một loạt các ưu tiên chính sách khác.

Một viên chức quốc hội biết về các vấn đề trên cho hay các hoạt động hiện diện tăng cường của Hải quân Mỹ ở Biển Đông cũng được hoan nghênh tại Đồi Capitol.

“Việc tăng cường hiện diện trên biển và trên không ở Biển Đông trong 3 tháng qua được hoan nghênh tại Quốc hội Mỹ, nơi có những ngờ vực rằng liệu chính quyền có sẵn sàng tạo ra bất kỳ dạng cản trở thực tế nào mà có thể thực sự răn đe Bắc Kinh”.