Ý nghĩa của trầu cau trong phong tục thờ cúng

Trầu cau là những món đồ thắp hương không thể thiếu trong văn hóa người Việt, từ ban thờ gia tiên tới thần linh, tới lễ lạt cưới hỏi hiếu hỉ. Trầu cau thể hiện sự bất tử trường tồn trong văn hóa Việt Nam. Trầu cau còn là triết lý nhân quả của người Việt, là sự kết hợp âm dương hòa hợp. Dẫu mâm cao cỗ đầy nhưng thiếu lễ trầu cau là chưa đủ, là phạm phải tối kỵ, là chưa đảm bảo văn hóa Việt Nam. Trầu cau trên bàn thờ còn thể hiện ước mong gia đình viên mãn hòa hợp con cháu vui vầy, trường tồn, thịnh vượng.

Tương truyền việc ăn trầu có từ thời Hùng Vương và gắn liền với chuyện cổ tích nổi tiếng “Chuyện trầu cau”. Miếng trầu gồm 4 thứ nguyên liệu: cau (vị ngọt), lá trầu không (vị cay), rễ (vị đắng) và vôi (vị nồng). Ăn trầu thể hiện nếp sinh hoạt mang đậm tính dân tộc độc đáo của Việt Nam. Sách xưa ghi rằng “ăn trầu làm thơm miệng, hạ khí, tiêu cơm”.

Miếng trầu là đầu câu chuyện. Ảnh: Internet

Miếng trầu, làm cho người ta gần gũi, cởi mở với nhau hơn. Miếng trầu nhân lên niềm vui, khách đến được mời trầu; tiệc cưới có đĩa trầu để chia vui; ngày lễ, tết, ngày hội miếng trầu với người lạ để làm quen, kết bạn; với người quen miếng trầu là tri ân tri kỷ. Miếng trầu cũng làm người ta ấm lên trong những ngày đông lạnh giá, làm nguôi vợi bớt nỗi buồn khi nhà có tang, có buồn được sẻ chia cảm thông bởi họ hàng bạn bè làng xóm. Miếng trầu còn là sự thể hiện lòng thành kính của thế hệ sau với các thế hệ trước cho nên trên mâm cỗ thờ cúng gia tiên của người Việt có trầu cau.

Tác dụng của trầu cau cho sức khỏe

Cây trầu họ Hồ tiêu, lá có vị cay nồng, mùi thơm gắt, tính ấm, tác dụng hoạt khí, tiêu đờm, trừ phong thấp, tiêu viêm và sát trùng. Trong cuốn "Món ăn bài thuốc" của bác sĩ Nguyễn Minh Ngọc, người ta dùng lá trầu để trị đau bụng, đầy hơi, ợ hơi. Cách dùng như sau: hơ nóng lá trầu rồi đắp lên rốn hoặc vào các huyệt khí rồi dùng nhang hơ nóng phía trên. Việc hơ nóng có mục đích làm thuốc chất ngấm qua da vào phần trong để hành khí hoạt huyết.

Tính sát trùng của lá trầu làm cho chân răng không bị sưng. Nhai trầu cũng là một tác động luyện tập hàm răng. Ảnh: Internet

Có người dùng lá trầu để đánh gió, trị cảm mạo. Cách dùng như sau: vò nát lá trầu, bọc vào trong miếng vải, nhúng nước sôi, đánh gió ở hai bên sống lưng (bàng quang kinh) với mục đích thông khí, đuổi tà khí. Cách này áp dụng cho trẻ em rất tốt vì da trẻ còn mỏng, không nên cạo gió.

Miếng trầu từ lâu được biết đến công dụng bảo vệ hàm răng bởi lá trầu có tính chất sát trùng. Chất chát làm cho nướu răng co lại, ôm sát chân răng giúp hàm răng cứng, không bị lung lay.

Lưu ý khi thắp hương trầu cau

Trầu cau thắp hương thì có nhà bổ miếng, có nhà để nguyên quả. Thực tế thì việc bổ miếng hay để nguyên quả cau đặt trên đĩa lá trầu không ảnh hưởng nhiều về phong thủy, tuy nhiên có khác nhau về hình thức tâm linh và thẩm mỹ. Có những người sẽ bổ quả cau thành 5 miếng, rồi ghép thêm cánh hồng làm trầu têm cánh phượng, thậm chí có đủ sợi thuốc lào và miếng vỏ chay, kèm vôi để trang trí. Điều đó vừa đẹp mắt vừa chỉn chu trang trọng. Dâng đĩa trầu cau đã bổ sẵn, có đủ vôi, vỏ chay, thuốc thể hiện sự chu đáo, trân trọng gia tiên.

Trong mâm cúng có đĩa trầu cau như vậy sẽ xinh xắn đẹp hơn. Hơn nữa gần gũi giống như sống sao chết vậy, mời ông bà ăn trầu thì bổ luôn và còn xếp sẵn thành miếng dâng lên ông bà.

Phong tục tập quán khi thắp hương trầu cau. Ảnh: Internet

Việc để nguyên quả cau trên đĩa lá trầu thì sẽ tránh cho miếng trầu cau bị thâm, bị héo, nhất là dịp Tết thờ dài ngày. Còn nếu bổ miếng, têm cùng cánh hồng thì nên ưu tiên dành cho mâm cúng, cúng xong hạ lễ ngay, để vài ngày thì trầu cau, cánh hồng sẽ héo trên ban thờ.

Trước khi đặt lên ban thờ cần lau rửa và thấm khô trầu cau, tránh để bụi bẩn ướt. Đồ cúng thắp hương nên mua tránh nên đi xin.

Trầu cau sau khi thắp hương có thể hạ xuống hoặc để hạ sau ngũ quả nhưng tuyệt đối không để héo khô trên ban thờ. Trái cau nên chọn cau nếp trái tròn, mẩy, bóng, màu sắc xanh đậm, không chọn quả đã chín, cuống đã bị khô. Cau nên chọn là trái cau bánh tẻ. Trái cau nên còn râu thể hiện sự phú quý phát tài phát triển.

Lá trầu nên chọn loại trầu bánh tẻ, không già không non, đặc biệt không chọn lá non. Chọn lá xanh mướt không bị thâm đen không bị héo úa.

Tác giả: Hương Hương (t/h)

Nguồn tin: phunusuckhoe.giadinhonline.vn