- Nhìn lại mối quan hệ Việt – Mỹ trong suốt 21 năm qua, ông thấy có những điểm sáng nào?

- Điểm sáng đầu tiên đó là hai nước đã xác định được đây là mối quan hệ hợp tác toàn diện. Mỹ đã công khai chấp nhận sự tồn tại của những chế độ chính trị khác nhau sau chuyến thăm Mỹ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vào năm 2015.

Những hành động gây hấn của Trung Quốc ở biển Đông đang đẩy Việt Nam – Hoa Kỳ xích lại gần nhau hơn.

Tôi nghĩ đó là 2 điểm nổi bật nhất trong thời gian qua.

- Ở góc độ kinh tế, từ khi có Hiệp định Thương mại Việt – Mỹ (BTA) đến nay, theo ông nền kinh tế Việt Nam có gì đổi khác?

- Phải thừa nhận rằng, nền kinh tế Việt Nam đã có một bước phát triển đột phá kể từ khi có BTA và chúng ta đang trên đà phát triển. Thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ vẫn là xương sống của quá trình phát triển kinh tế Việt Nam trong thời gian qua.

Ý nghĩa quan trọng nhất của BTA là Việt Nam đã thay đổi cách làm ăn kinh tế, loại trừ kiểu điều hành bao cấp. Từ cơ cấu kinh tế cho đến hệ thống luật pháp hay cách điều hành của ta giờ đây đã gần với xu hướng của thế giới hơn.

Sắp tới, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) sẽ tác động sâu sắc không chỉ tới lĩnh vực xuất khẩu của ta. Việt Nam sẽ phải hoàn thiện một hệ thống pháp luật mới để triển khai một nền kinh tế thị trường phát triển.

Trưởng đoàn BTA Nguyễn Đình Lương. Ảnh: Anh Tuấn.

- Như ông vừa nói, nền kinh tế Việt Nam đã có một bước phát triển đột phá. Cụ thể ra sao thưa ông?

- Đột phá thứ nhất là hệ thống pháp luật Việt Nam thay đổi hoàn toàn so với hệ thống luật kinh tế bao cấp. Thứ hai, nền kinh tế của chúng ta đã và đang thực sự kết nối, hòa nhập được với thị trường thế giới.

Thứ ba, mối quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ phát triển lên tầm cao mới, tạo động lực để thúc đẩy các mối quan hệ kinh tế - đối ngoại khác cùng phát triển. Ngoài ra, rõ ràng hoạt động kinh doanh của Việt Nam đang dần tiếp cận với một phương thức mới. Chúng ta học cách kinh doanh của Mỹ nhiều hơn.

- Ông đánh giá như thế nào về vai trò của ông Obama trong việc thúc đẩy mối quan hệ Việt - Mỹ nói chung và mối giao thương Việt – Mỹ nói riêng?

- Vai trò của Tổng thống Barack Obama thể hiện rõ nhất qua Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). TPP là “sản phẩm” của Mỹ, thực hiện theo mục tiêu của Mỹ. Ở Đông Nam Á, Mỹ không "rủ" ai, chỉ "rủ" Việt Nam, vì Mỹ muốn Việt Nam hòa vào dòng chảy của nền kinh tế thị trường đó.

TPP là một hiệp định quan trọng, và Mỹ muốn thông qua đó để tác động, thúc đẩy phát triển kinh tế Việt Nam. Và ông Obama giữ vai trò chính trong việc này. Rõ ràng ông ấy muốn cùng Việt Nam thúc đẩy TPP.

Đợt này tôi nghĩ ông ấy cũng sẽ mời lãnh đạo Việt Nam sang để thấy Quốc hội Mỹ phê chuẩn kết luận TPP. Sau phê chuẩn, các bên sẽ thực hiện cam kết trong đó. Nói cách khác, Việt Nam sẽ phải có một hệ thống luật pháp hoàn chỉnh theo đúng tinh thần của TPP và Mỹ sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam.

Vào 16h ngày 13/7/2000 tại Vườn Hồng (Nhà Trắng, Washington, Hoa Kỳ), ông Lương (đứng thứ hai từ trái sang, hàng phía sau) cùng Đoàn đàm phán Việt Nam tham dự họp báo của Tổng thống Bill Clinton thông báo việc ký kết Hiệp định Thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ. Ảnh do nhân vật cung cấp.

- Chuyến thăm của ông Obama diễn ra trong bối cảnh ở Mỹ cuộc chạy đua vào Nhà Trắng đang đến hồi gay cấn. Ông nghĩ sao về động thái này và ông dự đoán mối quan hệ giao thương Việt – Mỹ trong thời gian tới ra sao?

- Tôi nghĩ dù ai lên làm Tổng thống Hoa Kỳ thì mối quan hệ Việt – Mỹ về cơ bản cũng không có gì thay đổi. Dù là người của Đảng Cộng hòa hay Đảng Dân chủ vào Nhà Trắng thì vẫn phải theo đường ray đó. Chỉ có việc thúc đẩy, phát triển mối quan hệ với Việt Nam nhanh hơn hay chậm hơn thôi, bởi Mỹ “chơi” với Việt Nam, Mỹ chỉ có lợi.

- Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ đặc trách Đông Á - Thái Bình Dương, ông Daniel Russel từng đề cập đến 5 lĩnh vực quan trọng sẽ được bàn thảo trong chuyến thăm Việt Nam sắp tới của Tổng thống Barack Obama. Ông kỳ vọng vào điều gì nhất?

- Tôi mong Mỹ bỏ cấm vận vũ khí sát thương cho Việt Nam, bởi xưa nay chúng ta đánh giặc đâu cần vũ khí này mà vẫn giành được chiến thắng.

Về mặt kinh tế, tôi muốn thúc đẩy thực chất TPP, để Việt Nam chuyển sang một giai đoạn phát triển mới, kết nối thực sự với nền kinh tế của Mỹ và thế giới.