Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật về hội của Ủy ban thường vụ Quốc hội. Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Hạn chế quyền lập hội với cán bộ, công chức
Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật về hội của Ủy ban thường vụ Quốc hội (UBTVQH) do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định trình bày cho biết, một trong những vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm là các trường hợp bị hạn chế quyền lập hội.
Dự thảo trình Quốc hội quy định, một trong các trường hợp bị hạn chế quyền thành lập hội và tham gia hội là “cán bộ, công chức chưa được sự đồng ý bằng văn bản của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quản lý cán bộ, công chức”. Bởi, để thực hiện tốt chức trách của mình thì cán bộ, công chức cũng phải chịu sự hạn chế nhất định khi thực hiện quyền lập hội để không ảnh hưởng đến việc thực thi công vụ, bảo đảm tính độc lập, khách quan hoạt động quản lý Nhà nước.
Đồng thời, để bảo đảm với quy định tương ứng trong Luật Cán bộ, công chức liên quan đến bí mật Nhà nước, dự thảo cũng quy định: Cán bộ, công chức làm việc trong một số ngành, lĩnh vực và những người làm việc trong lực lượng vũ trang liên quan đến bí mật Nhà nước thì sau 5 năm kể từ ngày nghỉ hưu hoặc thôi làm nhiệm vụ đó mới được tham gia sáng lập hội, đăng ký thành lập hội, lãnh đạo, điều hành hoạt động hội.
ĐBQH Trần Văn Mão (Đoàn Nghệ An) cho ý kiến bên lề phiên thảo luận về Dự thảo luật Hội
Theo Đại biểu Trần Văn Mão - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An: Dự thảo Luật Hội lần này tương đối hoàn chỉnh, xác lập được quyền lập hội của công dân và pháp nhân Việt Nam. Đồng thời đã quy định trình tự thủ tục, thẩm quyền, các điều kiện thành lập hội và quy định quản lí nhà nước về Luật hội. Đại biểu cũng hoàn toàn tán thành về phạm vi điều chỉnh của Luật đã xác định loại một số tổ chức ở trong hệ thống chính trị không thuộc đối tượng điều chỉnh của. Tuy nhiên, trong kỹ thuật lập pháp phải bảo đảm các tổ chức này thực hiện theo quy định luật của tổ chức liên ngành đó, bảo đảm sự bình đẳng và tránh hiểu lầm.
Trong dự thảo Hội lần này đại biểu Trần Văn Mão cũng rất quan tâm đến vấn đề tài chính của Hội: Vấn đề tài chính của Hội đây là vấn đề hết sức quan trọng bảo đảm và quyết định cho sự tồn tại của hội. Trong đó, có quy định nhà nước hỗ trợ đối với những tổ chưc hội thực hiện nhiệm vụ nhà nước giao. Đối với nước ta, có hàng nghìn hội thành lập và hoạt động trong thực tiễn; ngân sách nhà nước bỏ ra hàng năm hàng chục nghìn tỉ đồng so chính sách ngân sách đầu tư cho nông nghiệp và nông thôn. Đây là vấn đề bất cập, đòi hỏi chúng ta phải có quy định chặt chẽ, làm thế nào để tránh việc đầu tư hỗ trợ ngân sách cho các tổ chức hội quá tải đối với ngân sách nhà nước; theo nguyên tắc các hội phải tự chủ, tự chịu trách nhiệm về kinh phí trong tổ chức mình.
Về đăng ký thành lập hội, dự thảo đưa ra hai loại hội: Một là hội có đăng ký và có tư cách pháp nhân do Luật về hội điều chỉnh; hai là hội do công dân Việt Nam thành lập nhằm mục đích gặp gỡ, giao lưu không phải đăng ký, không có tư cách pháp nhân và không chịu sự điều chỉnh của Luật về hội.
Đối với nội dung này, theo đại biểu Trần Văn Mão, còn quy định rườm rà, chưa thông thoáng trong việc tạo điều kiện cho các hội được đăng ký hoạt động, tổ chức đại hội, cũng như đăng ký điều lệ hội và cần phải có những cải cách thủ tục hành chính. Đồng thời trong Dự thảo Luật vẫn chưa tạo ra sự bình đẳng trong các tổ chức kinh tế và tổ chức hội.
Giải trình về vấn đề này, UBTVQH cho rằng: Theo quy định tại Điều 25 của Hiến pháp, công dân có quyền lập hội, nhưng việc thực hiện quyền này do pháp luật quy định. Vì vậy, Điều 11 của dự thảo quy định công dân thành lập hội phải đăng ký với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền là phù hợp với Hiến pháp.
ĐBQH tại phiên thảo luận Dự thảo luật Hội
Đối với quy định “Lĩnh vực hoạt động chính không trùng lắp với lĩnh vực hoạt động chính của hội đã được thành lập hợp pháp trước đó trong cùng phạm vi hoạt động”, có hai loại ý kiến.
Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, quy định như trên không tạo được cơ chế khuyến khích các hội nâng cao chất lượng hoạt động và sẽ là hạn chế quyền lập hội của công dân. Loại ý kiến thứ hai cho rằng, quy định như trên là phù hợp nhằm tránh tình trạng thành lập hội tràn lan, phức tạp trong việc huy động nguồn lực xã hội, đồng thời phòng ngừa lợi dụng việc thành lập hội để hoạt động trái tôn chỉ, mục đích của hội, trái pháp luật, gây khó khăn cho công tác quản lý Nhà nước.
Theo UBTVQH, cả hai loại ý kiến trên đều cần phải cân nhắc tiếp thu, để bảo đảm đồng thời cả hai yêu cầu là vừa bảo đảm quyền lập hội của công dân, vừa bảo đảm yêu cầu quản lý Nhà nước, an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. Vì vậy, dự thảo có quy định các hành vi bị nghiêm cấm, đồng thời quy định điều kiện thành lập hội là phải có tôn chỉ, mục đích phù hợp với quy định của pháp luật. Phạm vi, lĩnh vực hoạt động của hội được xác định rõ theo ngành, nghề, lĩnh vực quản lý Nhà nước.
‘Cởi trói’ cho hoạt động của các hội nghề nghiệp
Để “cởi trói” cho hoạt động của các hội, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (TPHCM) cho rằng, chúng ta cần tin tưởng giao quyền và cơ chế cho hội để bớt gánh nặng cho Nhà nước và tăng cường vai trò của hội và hội viên để phát huy hiệu quả, sức mạnh của hội, chứ không phải chỉ là nơi tập hợp “những người về hưu”.
Đồng thời không nên giới hạn quyền hợp tác quốc tế của các hội chuyên môn, bỏ tư duy không quản được thì cấm, qua đó tập hợp được quần chúng, phát huy sức mạnh và hiệu quả hoạt động của các hội hiện nay.
Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương thì cho rằng, cần quy định rõ: Không cho phép các hội làm những việc thuộc thẩm quyền của cơ quan quản lý Nhà nước, mà bài học về việc Hội Tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam đứng ra công bố về asen trong nước mắm truyền thống vừa qua là ví dụ.
Về quy định không liên kết, gia nhập và nhận tài trợ từ nước ngoài, nhiều đại biểu cho rằng, dự thảo cần cân nhắc quy định linh hoạt, mềm dẻo cho phù hợp với điều kiện thực tiễn cuộc sống, vì có một số hội vẫn có nhận tài trợ từ nước ngoài như Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, các hội chuyên môn khác... Cần cân nhắc kỹ trường hợp đặc biệt theo quy định của Chính phủ, trường hợp nào không được nhận tài trợ từ nước ngoài. Có như vậy mới tạo điều kiện cho các hội chủ động tham gia hội nhập quốc tế trong chuyên môn của mình.
Toàn cảnh phiên thảo luận tại Hội trường
Theo UBTVQH, hiện nay cả nước có khoảng 63.000 hội có đăng ký và đang hoạt động. Số lượng hội có liên kết, gia nhập, nhận tài trợ nước ngoài không nhiều, do đó, đối với các trường hợp đặc biệt này sẽ do Chính phủ quy định cụ thể là hợp lý.
Đề cập đến sự cấp thiết ban hành Luật về hội, các đại biểu Phạm Thị Thu Trang (Quảng Ngãi), Võ Đình Tin (Đắk Nông), Lê Xuân Thân (Khánh Hoà) nhất trí cao với việc thông qua dự thảo luật tại kỳ họp này nhằm bảo đảm quyền của công dân, phát huy và tăng cường hiệu quả quản lý Nhà nước với hội.
Đây là đạo luật được nhân dân mong đợi Quốc hội xem xét, thông qua vì đã được quy định trong các bản Hiến pháp của nước ta từ năm 1946 về quyền lập hội của công dân.
Tác giả bài viết: Lê Sơn - Như Thảo - Trương Tùng
