Bắt bà Mạnh: Chiến thuật “bắt nạt” và “hạ nhục”?

Bà Mạnh Vãn Châu (Meng WanZhou) vừa bị phía Canada bắt giữ (ảnh: Nikkei Asian Review)

Vụ bắt giữ trên, xảy ra đúng vào ngày ông Trump và ông Tập gặp nhau ở Argentina, được cho là nhằm làm “mất mặt” nhà lãnh đạo Trung Quốc. Khó mà nói hết được ý nghĩa của vụ việc này đối với Bắc Kinh: Bà Mạnh là con gái của nhà sáng lập tập đoàn Huawei – tương đương với Bill Gates – và công ty này đóng vai trò “chìa khóa” trong các kế hoạch của ông Tập Cận Bình nhằm chế ngự các công nghệ mới như mạng 5G.

Trong khi Mỹ thường đề nghị các đồng minh dẫn độ những kẻ buôn ma túy, buôn vũ khí hay các tội phạm khác, nhưng việc bắt giữ một giám đốc điều hành cấp cao của Trung Quốc như thế này là rất hiếm, nếu không muốn nói là chưa từng thấy.

Andrew Gilholm, trưởng nhóm phân tích khu vực Bắc Á của Control Risks Group, nhận định: “Thời điểm và cách thức diễn ra vụ việc này khá sốc”. Dù hiện chưa rõ ông Trump có liên quan trực tiếp đến vụ này hay không, nhưng vụ việc rõ ràng đặt ông Tập vào thế khó trong khi ông đang phải chịu sức ép không được nhượng bộ quá mức với Tổng thống Mỹ.

Đối với các nhà đầu tư, tất cả chuyện này đã tạo thêm nhiều bất trắc, chính là nét đặc trưng cho chính quyền Tổng thống Trump. Và tất nhiên, động thái mới nhất trên không hề tốt với các thị trường: chứng khoán từ châu Á đến châu Âu đã đồng loạt phủ sắc đỏ trong ngày 6/12.

Mỹ áp đảo chìa ngay bài ngửa

Vụ bà Mạnh bị bắt giữ diễn ra trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Trump đưa ra rất nhiều cáo buộc nhằm vào các công ty công nghệ Trung Quốc. Ông Trump, người coi chính sách thương mại là trung tâm cương lĩnh chính trị của mình khi còn là ứng cử viên tổng thống năm 2016, muốn giải quyết những lời than phiền về thói quen thương mại của Trung Quốc, đặc biệt là cáo buộc đánh cắp sở hữu trí tuệ Mỹ. Cuộc điều tra Huawei cũng giống như một cuộc điều tra khác đe dọa sự tồn vong của tập đoàn ZTE của Trung Quốc, vốn bị cáo buộc năm 2017 là vi phạm luật pháp Mỹ về hạn chế bán công nghệ của Mỹ cho Iran. Đầu năm 2018, Mỹ đã cấm các công ty trong nước bán các linh kiện hoặc phần mềm cho ZTE, công ty này sau đó đã phải trả 1 tỷ USD để lệnh cấm trên được dỡ bỏ.

Nhóm chuyên gia tư vấn nguy cơ Eurasie Group nhận định: “Vụ bắt giữ và yêu cầu dẫn độ của Chính phủ Mỹ cho thấy một nấc thang mới và lớn trong một loạt các nỗ lực của Mỹ nhằm buộc các công ty Trung Quốc phải giải trình vì vi phạm luật pháp Mỹ. Việc bắt giữ các quan chức cấp cao Huawei cho thấy Mỹ đã ‘chơi bài ngửa’, và các quan chức thực thi pháp luật Mỹ đã được bật đèn xanh từ giới chức cấp cao để truy tố các cá nhân mà Mỹ có thể không công khai truy lùng khi bầu không khí chính trị song phương đang ôn hòa”.

Giới chuyên gia phân tích cho rằng vụ bắt giữ bà Mạnh sẽ không làm lệch hướng sự khởi đầu của các cuộc đàm phán thương mại sau khi ông Tập và ông Trump gặp nhau tại Argentina tuần trước đã nhất trí những bước đi đầu tiên để giải quyết tranh chấp thương mại giữa hai nước. Tuy nhiên, họ cũng thừa nhận rằng vụ việc liên quan đến “gã khổng lồ” Huawei có thể sẽ “phủ bóng” lên các cuộc hội đàm tới, có thể khiến hai bên khó lòng đi tới kết quả đáng kể.

Dennis Wilder, một cựu chuyên gia phân tích Trung Quốc của CIA và là giám đốc cấp cao về châu Á tại Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ dưới thời Tổng thống George W. Bush, cho biết: “Chuyện này chắc chắn sẽ làm phức tạp thêm các cuộc đàm phán, và có thể vụ bắt giữ được tiến hành nhằm gia tăng sức ép trong giai đoạn 90 ngày đàm phán tới”.

Chiến thuật “bắt nạt” rồi “hạ nhục”?

Huawei đã xác nhận vụ bắt giữ, song cho biết họ được thông tin rất ít về các cáo buộc chống lại bà Mạnh, đồng thời nhấn mạnh rằng họ “không hề thấy bà Mạnh có gì sai”. Tập đoàn này cũng khẳng định rằng mình luôn tuân thủ mọi quy định pháp luật của nước sở tại, bao gồm cả luật về kiểm soát xuất khẩu và trừng phạt, cũng như các quy định của LHQ, Mỹ và EU.

Về phần mình, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc yêu cầu lập tức trả tự do cho bà Mạnh, và khẳng định vụ bắt giữ này có thể là một sự “lạm dụng nhân quyền”.

Vụ bắt giữ bà Mạnh cũng đã trở thành chủ đề được thảo luận nhiều nhất trên trang mạng Sina Weibo (giống như Twitter của Trung Quốc), với hơn 33 triệu lượt bình luận trong buổi sáng nay. Hầu hết các bình luận đều bày tỏ tình cảm yêu nước đối với Trung Quốc, và chỉ trích Mỹ và Canada đang áp dụng chiến thuật “bắt nạt” và “hạ nhục” đối với Trung Quốc.

Global Times, tờ báo đối ngoại của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đã lập tức đáp lại vụ việc bằng một tuyên bố của một chuyên gia thân cận với Bộ Thương mại, đăng lên trang Twitter, về sự leo thang của cuộc chiến tranh thương mại: “Trung Quốc cần chuẩn bị đầy đủ cho một sự leo thang trong cuộc thương chiến với Mỹ, vì Mỹ không giảm nhẹ quan điểm của họ đối với Trung Quốc, và vụ bắt giữ CFO của Huawei là một ví dụ điển hình”.

Gia tăng đòn phủ đầu

Dù thế nào thì Trung Quốc chắc chắn coi vụ bắt giữ bà Mạnh là một sự leo thang trong cuộc chiến tranh thương mại mà thế giới đang lo ngại có thể biến thành một cuộc Chiến tranh Lạnh giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Theo chuyên gia Wilder, vụ việc đã gửi đi một dấu hiệu rằng trò chơi mới đã bắt đầu: “Họ đang tìm cách răn đe giới tình báo Trung Quốc và làm rõ rằng sẽ có những hậu quả thực sự”.

Có lẽ không công ty nào phù hợp hơn Huawei để cảm nhận mối đe dọa thương mại. Huawei là một trong những nhà cung cấp thiết bị và dịch vụ viễn thông lớn nhất thế giới, gần đây đã vượt mặt hãng Apple của Mỹ, trở thành nhà sản xuất điện thoại thông minh lớn thứ hai thế giới, sau hãng Samsung của Hàn Quốc, và dự báo doanh thu kỷ lục trong năm nay, lên tới 102,2 tỷ USD, hơn cả Boeing. Huawei đang nhắm đến mục tiêu dẫn đầu mạng lưới không dây 5G và chuẩn bị chiếm lĩnh những thị trường của các nhà sản xuất chip lớn nhất nước Mỹ.

Hành động mới nhất của Mỹ chống lại Huawei có thể mang nhiều ý nghĩa hơn. Trong khi công ty này đang tiến bộ trong hoạt động sản xuất chip siêu nhỏ của mình, họ cũng vẫn phải dựa vào thiết bị của Mỹ để tạo ra điện thoại thông minh và thiết bị mạng. Tập đoàn ZTE đã từng suýt sụp đổ vì các trừng phạt của Mỹ.

Graham Webster, đồng chủ bút tạp chí DigiChina của nhóm cố vấn New America, cho biết trường hợp của ZTE đã chứng tỏ cho lãnh đạo Trung Quốc thấy rằng họ cần trở nên độc lập hơn với Mỹ, trong những công nghệ quan trọng như bán dẫn và hạ tầng mạng. Theo ông Webster, điều khiến Huawei quan trọng chính là tập đoàn này đang dẫn đầu trong việc phát triển các công nghệ có thể giúp Trung Quốc ít phụ thuộc hơn vào các nhà cung cấp Mỹ hay châu Âu. Vì vậy, “tấn công Huawei thông qua yêu cầu dẫn độ một quan chức điều hành cấp cao của hãng là một động thái quan trọng của Chính phủ Mỹ”.

Theo một số chuyên gia ở Trung Quốc, vụ việc cho thấy các cơ quan an ninh quốc gia Mỹ chẳng quan tâm đến việc đạt thỏa thuận với Trung Quốc, chẳng cần biết ông Trump nghĩ gì. Wang Yong, giáo sư của Trường Đại học nghiên cứu quốc tế, thuộc Đại học Bắc Kinh, nhấn mạnh: “Mục đích là chia rẽ Mỹ – Trung. Các cuộc đàm phán chỉ là mong muốn của ông Trump và Wall Street”./.

Tác giả: Diệu An

Nguồn tin: Báo VietNamNet