Văn Miếu Môn (tức là cổng tam quan phía ngoài của Quốc Tử Giám) cổng có ba cửa, cửa giữa cao to và xây 2 tầng, phía bên ngoài còn có thêm Tứ trụ (Nghi Môn). (Ảnh 360 độ xem chỉ có tác dụng đối với máy tính để bàn hoặc laptop).
Khuê Văn Các - một lầu vuông tám mái, bao gồm bốn mái thượng và bốn mái hạ, cao gần 9 thước, do Tổng trấn Nguyễn Văn Thành (triều Nguyễn đương thời) xây dựng năm 1805. Hình ảnh "gác vẻ đẹp của sao Khuê" đã được chọn làm biểu tượng của thủ đô.
Ao Văn (Giếng Thiên Quang) nằm ngay phía sau Khuê Văn Các được coi là trung tâm của Văn Miếu khi toàn bộ Văn bia tiến sĩ hai bên đều hướng mặt vào.
Khu vực hai bên của Giếng Thiên Quang là 82 tấm bia Tiến sĩ đặt trên lưng rùa đá có ghi họ tên, quê quán 1307 vị tiến sĩ của 82 khoa thi từ 1442 - 1779, gồm 81 khoa triều Lê và một khoa triều Mạc.
Đại Thành Môn là cánh cổng thứ ba nối giữa khu vực Ao Văn, bia Tiến sĩ với khu vực điện thờ. Cửa Đại Thành (cửa của sự thành đạt lớn lao) mở đầu cho khu vực của những kiến trúc chính, nơi thờ Khổng Tử, Chu Công...
Đại Bái Đường nằm phía trước sân Đại Thành có chức năng hành lễ trong những kỳ tế tự xuân thu. Nằm song song ngay phía sau Đại Bái Đường là Thượng Điện, nơi đây là nơi thờ những vị tổ đạo Nho, gian chính giữa có khám và ngai lớn để trên một bệ xây, trong có bài vị Chí thánh tiên sư Khổng Tử.
Sân Thái Học, giống như sân Bái Đường. Cả hai đều là địa điểm tổ chức thi cử, hành lễ xưa kia. Ngày nay là nơi thường phong tặng học vị giáo sư, tiến sĩ hoặc các sự kiện lớn của ngành giáo dục Việt Nam.
Đền Khải Thánh là khu sau cùng của di tích. Tầng một là nơi tôn vinh danh sư Tư nghiệp Quốc Tử Giám Chu Văn An và là nơi giới thiệu khái quát lịch sử hình thành và phát triển của Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Tầng hai là nơi tôn thờ các danh nhân đã có công xây dựng Văn Miếu - Quốc Tử Giám và đóng góp vào sự nghiệp giáo dục Nho học của Việt Nam gồm các vị Lý Thánh Tông, Lý Nhân Tông và Lê Thánh Tông.
Gác Trống nằm ở bên phải của Đền Khải Thánh.
Gác Chuông nằm ở bên trái của Đền Khải Thánh. Trong kiến trúc Văn Miếu còn có hai khu biệt lập đó là Hồ Văn (nằm ở phía trước cổng) và vườn Giám rộng lớn (nằm ở sườn phải của toàn bộ trục công trình).
Sơ đồ toàn cảnh Văn Miếu - Quốc Tử Giám (quận Đống Đa, Hà Nội).
| Văn Miếu được xây dựng vào năm 1070 dưới thời vua Lý Thánh Tông, là nơi thờ Khổng Tử, các bậc Hiền triết của Nho giáo và Tư nghiệp Quốc tử giám Chu Văn An. |
Tác giả bài viết: Tiến Tuấn
