Tranh mô tả cảnh binh sĩ Anh và Đức bắt tay vui vẻ trong lễ Giáng sinh 1914. Ảnh: Time

Sáng sớm ngày 25/12/1914, hàng nghìn binh sĩ Anh, Bỉ và Pháp cùng buông súng, bước ra khỏi chiến hào, tạm gác cuộc chiến với người Đức, để cùng nhau tận hưởng giây phút Giáng sinh tại mặt trận phía tây.

Trong suốt 100 năm sau, sự kiện này đã được xem như là một phép lạ, giây phút hòa bình hiếm hoi trong cuộc chiến từng cướp đi sinh mạng của hơn 15 triệu người trên khắp thế giới, theo Time.

Mặc dù các nhà sử học tiếp tục tranh cãi về những tình tiết cụ thể như địa điểm chính xác, hay làm thế nào mà nó có thể lan rộng khiến hai phần ba binh lính hai bên, gồm khoảng 100.000 người được cho đã tham gia đình chiến, đa số nhận định đây là một sự kiện có thực và không thể phủ nhận.

Trước đó, Giáo hoàng Benedict XV, người nhậm chức tháng 9/1914, kêu gọi một lệnh ngừng bắn vào Giáng sinh, nhưng bị các bên tham chiến từ chối. Tuy nhiên, dường như những đau khổ tuyệt vọng của cuộc sống hàng ngày trong những chiến hào ẩm ướt, lạnh lẽo đã biến thành động lực cho binh sĩ hai bên thiết lập "lệnh ngừng bắn" của riêng họ.

"Vào đêm Giáng sinh 1914, một bài Thánh ca đã cất lên, đó là một đêm trăng đẹp, sương trùm khắp trên mặt đất, màu trắng gần như ở khắp mọi nơi", Albert Moren của trung đoàn Queens Second của quân đội Anh nhớ lại.

"Binh sĩ Đức là những người hát bài hát mừng của họ trước tiên và sau đó đến lượt chúng tôi. Đến khi chúng tôi bắt đầu hát Thánh ca, người Đức cũng lập tức hòa nhịp với bài Thánh ca tiếng Latin. Đây thực sự là một điều kỳ diệu", cựu binh Anh Graham Williams mô tả một cách chi tiết hơn.

Sáng hôm sau, ở một số đoạn trên chiến hào, lính Đức đi lên và nói to "Chúc mừng Giáng sinh" bằng tiếng Anh. Binh sĩ đồng minh thận trọng tiến ra chào đón họ.

Người Đức nhanh chóng giơ tay ra hiệu "Bạn không bắn, chúng tôi cũng không bắn".

Trong suốt hôm đó, binh sĩ hai bên trao đổi những quà tặng như thuốc lá, thực phẩm và mũ, đồng thời chôn những những đồng đội thiệt mạng trong nhiều tuần trước.

Ngày hôm sau binh sĩ hai bên đều nhận được lệnh từ cấp trên phải chấm dứt ngừng bắn, ai không thi hành sẽ bị xử lý nghiêm khắc. Những người lính lại quay trở lại cuộc chiến tàn khốc không cho phép họ được nhân nhượng và mềm yếu.

"Đó chỉ là giây phút hòa bình ngắn ngủi trong một cuộc chiến khủng khiếp", cựu binh Alfred Anderson khẳng định.

Theo Time, đối với nhiều người vào thời điểm đó, câu chuyện về lệnh ngưng bắn Giáng sinh không phải là một ví dụ về tinh thần thượng võ mà chính là biểu tượng cho xu hướng phản chiến của binh sĩ.

Lệnh ngừng bắn tự phát vào Giáng sinh 1914, đến nay vẫn được ghi nhớ như một minh chứng cho sức mạnh của niềm hy vọng của nhân loại trong thời khắc đen tối của lịch sử, và được đưa vào trong một số tiểu thuyết và phim giành cho thiếu nhi.