Số tiền hỗ trợ 1,2 triệu đồng được quy đổi ra 1.200 viên ngói năm 2005 không đủ cho ông Lê Văn Tiêu (trú tại bản Ngọc Lam) dựng nhà nên con cháu ông chỉ lấy ngói đó lợp lại nhà. Số tiền 4,8 triệu đồng bị ém mãi đến năm 2015, khi sự việc vỡ lở, gia đình ông mới được cán bộ xã đem xuống trả.
Hàng chục năm dân nghèo bị “hành” bởi các khoản quỹ của xã
Xã Nghĩa Lợi, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An là vùng đặc biệt khó khăn nên được Nhà nước đưa vào diện xã 135 để có chính sách hỗ trợ cho người dân. Toàn xã có hơn 900 hộ dân thì có đến gần 70% là đồng bào dân tộc Thái và Thổ. Kinh tế khó khăn, nhận thức của người dân cũng còn nhiều hạn chế, tỷ lệ người dân mù chữ vẫn còn rất nhiều. Hàng năm, để giúp người dân tránh khỏi đói rét, Nhà nước và Chính phủ đều có những chương trình hỗ trợ gạo, muối, con giống, cây giống cho người dân phát triển kinh tế, xóa đói nghèo.
Chính sách của cấp trên là vậy nhưng hơn 10 năm qua nhìn vào những quyển sổ theo dõi, sổ công dân khiến chúng tôi phải giật mình. Ở nơi khó khăn như vậy nhưng mỗi năm người dân nơi đây phải gánh đóng 9 đến 10 khoản quỹ như: Quỹ công ích, Quỹ dân lập, Quỹ xây dựng cơ bản, Quỹ thu theo lao động, Quỹ xã hội hóa giáo dục...
Trong đó, có 5 khoản quỹ của xã tự đề ra với số tiền lên đến hàng trăm nghìn đồng/khoản. Từ những năm 2002, mỗi hộ gia đình nơi đây đã phải đóng lên đến gần 600.000 đồng tiền quỹ các loại/hộ. Số tiền quỹ đó cứ tăng đều hàng năm và những năm gần đây con số tiền thu đã lên đến cả triệu đồng. Thậm chí, có những gia đình có nhiều người đến độ tuổi lao động nên phải đóng quỹ thu theo lao động nên số tiền lên đến vài triệu đồng.
Theo nhiều gia đình nằm trong diện được hỗ trợ xóa nhà tranh tre dột nát danh sách nhận tiền từ năm 2005, họ không ký và chỉ nhận được 1,2 triệu đến 1,5 triệu đồng/hộ, nhưng danh sách ký nhận số tiền tại UBND xã Nghĩa Lợi lại có người ký thay với số tiền lên đến 6 triệu đồng.
Trong khi người dân nơi đây lo bữa cơm cho no còn chật vật nên với số tiền thu cao như trên, nhiều gia đình chẳng có nổi tiền để đóng. Để ép dân bắt buộc phải nộp đủ các loại quỹ trên thì những hộ dân nào chưa đóng xong nghĩa vụ hàng năm xã sẽ không làm các thủ tục hành chính, công chứng giấy tờ. Không những vậy, nhiều hộ gia đình được hưởng chế độ hỗ trợ chính sách cho hộ nghèo vùng 135 cũng bị cắt bởi chưa nộp hết tiền quỹ.
Sau 10 năm, việc ém tiền hỗ trợ xóa nhà tranh tre, dột nát của người dân bị phát hiện, cán bộ xã Nghĩa Lợi đã phải xuống thỏa thuận với gia đình trả cả gốc lẫn lãi số tiền đang bị xã ém suốt thời gian qua.
Chia sẻ với PV Báo Xây dựng, chị Lữ Thị Liễu (trú bản Tân Cay, xã Nghĩa Lợi, huyện Nghĩa Đàn) cho biết: “Năm 2009, gia đình tôi được hỗ trợ 1 con bò của chính sách hỗ trợ con giống cho hộ nghèo vùng 135. Nhưng chính quyền yêu cầu phải nộp hết các khoản quỹ, nhưng mẹ chồng ốm nằm viện có gì nhà bán hết rồi, con tôi cũng phải cho nghỉ học lấy đâu ra tiền mà đóng. Thế là họ nói không đóng hết tiền quỹ nên bị cắt bò hỗ trợ”.
Cùng chung nỗi bức xúc, anh Hà Văn Ước cho biết: “Gia đình tôi cũng đói nghèo không có tiền đóng quỹ đầy đủ nên lên làm giấy khai sinh cho con ủy ban xã cũng không làm cho. Mãi hơn một năm sau tôi có tiền đóng quỹ nên mới được làm thủ tục khai sinh cho con. Không có tiền đóng thì cứ mỗi lần thu hoạch mía xong, Trưởng thôn đi lấy tiền mía ở nhà máy về hoặc có tiền hỗ trợ của Nhà nước là trừ luôn”.
Người dân xã 135 Nghĩa Lợi, huyện Nghĩa Đàn đang trình bày các vấn đề sai phạm của cán bộ địa phương trong thời gian qua.
Trường hợp chị Lương Thị Mai (SN 1974, trú bản Lung Bình) lên UBND xã Nghĩa Lợi để chứng thực hộ nghèo làm chế độ miễn giảm học phí cho con, nhưng do còn nợ tiền nghĩa vụ nên không được giải quyết. Vì chỉ còn 2 ngày nữa hết hạn làm thủ tục miễn giảm cho con nên chỉ đến khi chị Mai cắm đăng ký xe, chứng minh thư nhân dân và sổ hộ khẩu để làm tin sẽ đóng nghĩa vụ cán bộ xã Nghĩa Lợi mới chứng thực cho chị. Để con được hưởng các chế độ chính sách đúng quy định, nhiều hộ gia đình đã phải chuyển con sang học tại xã Nghĩa Thọ cách đó hơn 5km. Chứng thực giấy tờ nhiều gia đình cũng phải chạy sang các xã Nghĩa Thọ, Nghĩa Phúc để làm lúc cần vì lên UBND xã Nghĩa Lợi không được giải quyết vì còn nợ quỹ.
Tuy nhiên, khi trao đổi về vấn đề trên, ông Nguyễn Văn Quyết, Bí thư Đảng ủy xã Nghĩa Lợi (nguyên Chủ tịch UBND xã Nghĩa Lợi từ năm 2004 đến 2014) lại cho rằng: “Xã chẳng có gì gọi là lạm thu. UBND xã chỉ thu theo chỉ đạo của Phòng Tài chính huyện đề ra hàng năm. Các khoản thu cũng đã thông qua hội đồng nhân dân xã”.
Những sổ công dân người dân còn lưu lại cho thấy, từ năm 2004 đến năm 2014, khi ông Nguyễn Văn Quyết làm Chủ tịch UBND xã Nghĩa Lợi, người dân nghèo nơi đây đã phải đóng vô số khoản quỹ.
Nhưng khi PV làm việc với ông Nguyễn Trọng Sơn , Trưởng Phòng Kế toán - Tài chính huyện Nghĩa Đàn, vị cán bộ này cho biết: “Chúng tôi hàng năm đều có văn bản hướng dẫn cho các địa phương thu các khoản theo đúng pháp lệnh. Từ trước năm 2014 thì có 4 khoản quỹ phải thu theo Pháp lệnh, năm 2015 chỉ còn 2 khoản và đến năm 2016 này chỉ còn phải đóng Quỹ đền ơn đáp nghĩa. Còn xã mà thu các khoản khác phải được sự đồng thuận của người dân. Nếu có tình trạng lạm thu thì cần phải chấn chỉnh ngay”.
Ông Sơn cũng đã đưa ra những văn bản còn lưu lại tại đây để chứng minh UBND huyện Nghĩa Đàn không chỉ đạo thu nhiều khoản như tại xã Nghĩa Lợi mà chỉ thu các khoản theo đúng Pháp lệnh. Tuy nhiên, việc lạm thu trong thời gian dài gây bức xúc và thiệt thòi cho người dân tại xã Nghĩa Lợi đã hơn 10 năm nay tại sao UBND huyện Nghĩa Đàn không phát hiện ra và có biện pháp xử lý? Số tiền lạm thu này đến bao giờ mới có thể thu hồi để trả cho người dân? Ai sẽ phải chịu trách nhiệm cho việc lạm thu thời gian như trên?
Bớt xén tiền hỗ trợ hỗ nghèo xóa nhà tranh tre
Không chỉ ép người dân đóng vô số khoản quỹ ngoài luồng trong thời gian dài mà lợi dụng sự thiếu hiểu biết của đồng bào dân tộc thiểu số, cán bộ xã Nghĩa Lợi, huyện Nghĩa Đàn còn bớt xén tiền các chương trình, chính sách của Nhà nước và Chính Phủ hỗ trợ người dân vùng 135.
Theo đó, hàng năm xã Nghĩa Lợi đều có các hộ dân phê duyệt hỗ trợ xóa nhà tranh tre nứa lá từ Chương trình 134, 135 của Chính phủ. Năm 2005, anh Lô Văn Duy (trú bản Tân Cay) cùng nhiều gia đình khác được nhà nước hỗ trợ 6 triệu để xóa nhà tranh tre nứa lá. Tuy nhiên, khi bước vào xây nhà gia đình anh Duy chỉ được UBND xã đưa cho 1,2 triệu đồng. Đến khi gia đình thắc mắc vì sao thông báo lúc đầu 6 triệu giờ chỉ có từng đó thì được trả lời làm xong sẽ đưa hết. Nhưng làm nhà xong chờ mãi không có tiền gia đình anh hỏi thì chỉ được đưa thêm 300.000 đồng và được thông báo chỉ có từng đó.
Mãi đến năm 2014, vô tình biết được gia đình mình cũng được hỗ trợ 6 triệu như các gia đình khác nên chị Hà Thị Hương (vợ anh Duy) đã làm đơn tố cáo. Lúc này, cán bộ xã mới đem tiền xuống trả nhưng chị Hương không đồng ý. Bởi để có tiền xây nhà vợ chồng chị Hưng, anh Duy đã phải vay nợ lãi. Sau đó, phải bán đi 4 sào đất sản xuất để trả nợ nên chị Hương yêu cầu phải trả cả tiền gốc lẫn tiền lãi. Để chị Hương không tố cáo nữa nên cán bộ xã Nghĩa Lợi đã phải chấp thuận trả cả tiền gốc và tiền lãi cho chị Hương. Theo đó, cán bộ xã Nghĩa Lợi đã phải trả cho gia đình chị Hương 4,8 triệu tiền gốc hỗ trợ bị bớt xén cùng với lãi suất 102 tháng hơn 8 triệu đồng.
Hay như gia đình ông Lê Văn Tiêu (SN 1928, dân tộc Thổ, trú tại bản Ngọc Lam, xã Nghĩa Lợi) năm 2005 được hỗ trợ xóa nhà tranh tre dột nát. Ông bà cũng chỉ được hỗ trợ 1,2 triệu đồng nhưng cũng được quy đổi thành 1.200 viên ngói chứ không được nhận tiền. Không được hưởng 6 triệu như thông báo ban đầu nên số ngói ít ỏi đó con cháu ông bà đã lợp lại mái nhà cho bố mẹ. Đến năm 2015, sự việc vỡ lỡ cán bộ xã Nghĩa Lợi cũng mới đem số tiền 4,8 triệu đồng còn lại trả cho gia đình ông bà. Nhưng do cả hai vợ chồng tuổi cao, sức yếu nên cán bộ xã Nghĩa Lợi chỉ trả số tiền ông bà được hỗ trợ 10 năm trước chưa nhận mà không được trả lãi suất như gia đình chị Hương.
Mặc dù anh Lô Văn Duy (bản Tân Cay) không biết chữ, nhưng để hợp thức hóa che mắt cấp trên trong bản nhận tiền xóa nhà tranh tre nứa lá năm 2005, chữ ký của anh Duy đã được ký giả mạo.
Các gia đình khác như Hoàng Văn Toàn, Lưu Văn Thiện, Lê Văn Mai, Nguyễn Thị Thìn, Lưu Văn Xuân, Vi Văn Trọng… đợt 1 năm 2005 được cấp 1.200.000 đồng, nhưng không được nhận tiền mà nhận bằng vật liệu như ngói, sắt thép, xi măng... Đợt 2, xã thông báo các gia đình này được bổ sung thêm 300.000 đồng nhưng bị ép trừ vào nợ nghĩa vụ bằng cách cán bộ tự viết vào giấy nội dung: “Tôi nhất trí cấn trừ 300 ngàn đồng tiền xoá tranh tre dột nát vào nợ nghĩa vụ”.
“Năm 2014, vô tình tôi biết được năm 2005 gia đình tôi cũng được hỗ trợ 6 triệu đồng để xóa nhà tranh tre như các hộ dân khác nên tôi làm đơn tố cáo. Khi cán bộ Thanh tra về hỏi nói sao gia đình đã ký nhận rồi mà nói chưa nhận, tôi mới yêu cầu đưa bản ký nhận đó ra. Trong bản ký nhận có chữ ký nhận không phải do tôi ký còn chồng tôi thì không biết chữ nên không ký được. Sau đó, cán bộ xã xuống nhà tôi xin đừng tố cáo nữa và trả cả số tiền chưa đưa lẫn tiền lãi suất. Nhưng tôi yêu cầu có văn bản cụ thể tôi mới đồng ý. Nếu tôi không biết và không làm đơn tố cáo thì có lẽ số tiền bị cán bộ xã bớt xén chẳng bao giờ chúng tôi được nhận”, chị Hà Thị Hương cho biết.
Về việc này, ông Nguyễn Văn Quyết, Bí thư Đảng ủy xã Nghĩa Lợi (nguyên là Chủ tịch UBND xã Nghĩa Lợi thời điểm đó) lại viện cớ: “Việc này là do chúng tôi sơ suất không để ý kỹ khi thủ quỹ cấp phát tiền. Chỉ đến khi người dân phát hiện tố cáo chúng tôi mới biết và cho xử lý ngay để trả đủ cho người dân”.
Không chỉ dừng lại ở những sai phạm này mà trong một thời gian dài, hàng loạt sai phạm nghiêm trọng của cán bộ xã Nghĩa Lợi gây bức cho người dân. Chúng tôi sẽ tiếp tục nêu ra những bất cập của sai phạm tại xã 135 Nghĩa Lợi, huyện Nghĩa Đàn trong những bài viết sau…
Tác giả bài viết: Lam Giang - Tuyết Mây
