Lợi thế Bắc Trung Bộ

Trong bức tranh phát triển, logistics đang lên ngôi như một ngành hạ tầng quan trọng. Ngành không chỉ giảm chi phí vận tải, tăng tốc độ lưu thông hàng hóa mà còn trực tiếp quyết định sức hút FDI. Hiện chi phí logistics tại Việt Nam chiếm 16-17% GDP, cao hơn mức 11-12% của ASEAN. Khoảng cách này khiến hàng hóa Việt Nam kém cạnh tranh so với Thái Lan, Malaysia.

Trong khi đó, Bắc Trung Bộ lại có vị trí đặc biệt: nằm trên trục Bắc – Nam, đồng thời là cửa ngõ ra biển của Lào, Đông Bắc Thái Lan và Myanmar qua các tuyến quốc lộ 7, 8, 46 cùng Hành lang kinh tế Đông – Tây. Đây là “cửa ngõ kép”: vừa kết nối nội địa, vừa mở ra quốc tế.

Khu kinh tế Nghi Sơn, Thanh Hóa đã định vị mình là trung tâm công nghiệp nặng và cảng biển phía Bắc.

Đặc biệt, khu vực còn sở hữu ba cảng lớn: Nghi Sơn (Thanh Hóa), Cửa Lò (Nghệ An) và nước sâu Sơn Dương – Vũng Áng (Hà Tĩnh). Trong đó, Vũng Áng – Sơn Dương có thể đón tàu 350.000 DWT, đóng vai trò “cửa ngõ xuyên lục địa” đưa hàng hóa từ tiểu vùng Mekong ra Biển Đông.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân từng khẳng định: “Logistics xuyên biên giới sẽ là sức bật tăng trưởng cho toàn khu vực. Nếu biết tận dụng lợi thế, Bắc Trung Bộ hoàn toàn có thể trở thành trung tâm dịch vụ logistics quốc gia.”

Cụ thể, với Khu kinh tế Nghi Sơn, Thanh Hóa đã định vị mình là trung tâm công nghiệp nặng và cảng biển phía Bắc. Cảng Nghi Sơn hiện có 13 bến, công suất 30 triệu tấn/năm, đang mở rộng để đón tàu 100.000 DWT. Hạ tầng kết nối đồng bộ với quốc lộ 1A, cao tốc Bắc – Nam, sân bay Thọ Xuân, tạo lợi thế phát triển logistics gắn với lọc hóa dầu, xi măng, nhiệt điện.

Hà Tĩnh có “át chủ bài” với cảng Vũng Áng – Sơn Dương, cảng duy nhất miền Trung có thể đón tàu 350.000 DWT.

Nghệ An cũng đặt mục tiêu trở thành trung tâm logistics vùng. Cảng Cửa Lò đang nâng cấp để đón tàu 100.000 DWT, kết hợp với sân bay quốc tế Vinh và các tuyến quốc lộ 7, 8 kết nối Lào. Nghệ An đã quy hoạch trung tâm logistics 30-50 ha tại Vinh và Cửa Lò, công suất 3-4 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, dịch vụ logistics còn manh mún, thiếu doanh nghiệp đủ sức dẫn dắt.

Hà Tĩnh có “át chủ bài” với cảng Vũng Áng – Sơn Dương, cảng duy nhất miền Trung có thể đón tàu 350.000 DWT. Năm 2023, sản lượng đạt trên 10 triệu tấn; 9 tháng 2024 đã hơn 8 triệu tấn. Hà Tĩnh đã quy hoạch hai khu logistics: Vũng Áng (106,9 ha, 16,3 triệu tấn/năm) và Sơn Dương (159,8 ha, 22,5 triệu tấn/năm). Đề án Khu thương mại tự do (FTZ) Vũng Áng, nếu triển khai, sẽ biến nơi đây thành trung tâm logistics quốc tế, thu hút mạnh FDI.

Cơ hội, thách thức

Với những lợi thế hiện hữu, Bắc Trung Bộ đang đứng trước cơ hội bứt phá để trở thành trung tâm logistics vùng. Vị trí chiến lược, cảng nước sâu, hành lang Đông – Tây và chính sách đầu tư chính là nền tảng. Nếu tận dụng tốt, khu vực không chỉ giảm chi phí logistics, mà còn định vị trên bản đồ thương mại quốc tế.

Nhưng thách thức cũng nhiều: hạ tầng kết nối chưa đồng bộ, chi phí logistics cao hơn khu vực, doanh nghiệp nhỏ và yếu, thiếu nhân lực chất lượng cao. Đặc biệt, kết nối đường sắt và vận tải “last mile” tới khu công nghiệp, cửa khẩu quốc tế còn hạn chế.

TS. Trần Đình Thiên – nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam – cảnh báo: “Bắc Trung Bộ có lợi thế lớn nhưng nếu ba địa phương Thanh Hóa – Nghệ An – Hà Tĩnh không gắn kết thì rất khó hình thành trung tâm vùng. Cạnh tranh nội vùng chỉ làm phân tán nguồn lực và bỏ lỡ thời cơ lịch sử.”

Ông Lê Duy Hiếu – Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) cũng nhấn mạnh: “Cảng Vũng Áng – Sơn Dương hay Cửa Lò chỉ có thể thành điểm trung chuyển quốc tế nếu được kết nối hiệu quả bằng đường sắt và cao tốc tới Lào, Đông Bắc Thái Lan. Khi đó, logistics Bắc Trung Bộ mới thực sự đóng vai trò cửa ngõ hành lang Đông – Tây.”

Theo các chuyên gia nhận định, để biến cơ hội thành hiện thực, Bắc Trung Bộ cần: Liên kết vùng, ba tỉnh phải hợp tác chặt chẽ trong quy hoạch, tránh cạnh tranh nội bộ; Hoàn thiện hạ tầng, ưu tiên đường sắt, cao tốc kết nối cảng biển với cửa khẩu, khu công nghiệp; Trung tâm logistics hiện đại, xây dựng hub logistics quy mô lớn tại Cửa Lò và Vũng Áng; Cần có thể chế đặc biệt, triển khai FTZ Vũng Áng, tạo ưu đãi vượt trội hút doanh nghiệp toàn cầu; Chuyển đổi số và logistics xanh, ứng dụng công nghệ, giảm chi phí, đáp ứng chuẩn bền vững và phát triển nhân lực, liên kết giữa doanh nghiệp và trường đại học đào tạo nhân lực logistics…

Logistics đang trở thành “hệ thần kinh” của kinh tế toàn cầu. Bắc Trung Bộ, với lợi thế hiếm có, đang đứng trước cơ hội vàng để bứt phá. Nhưng cơ hội chỉ thành lợi thế nếu được biến thành hành động nhanh chóng, đồng bộ, có tầm nhìn dài hạn.

Nếu liên kết vùng phát huy, hạ tầng xuyên biên giới hoàn thiện, thể chế đặc thù được áp dụng, Bắc Trung Bộ hoàn toàn có thể trở thành trung tâm logistics của cả nước, cửa ngõ quan trọng hành lang Đông – Tây và điểm trung chuyển quốc tế.

Thời cơ đã rõ, thách thức cũng không ít, nhưng câu hỏi còn lại là: Bắc Trung Bộ có đủ tốc độ và quyết tâm để biến logistics thành động lực cất cánh kinh tế vùng hay không?.

Tác giả: Châu Anh

Nguồn tin: vietnamfinance.vn