Mốc Km số 0 ở thị trấn Lạt (huyện Tân Kỳ, Nghệ An) là điểm khởi đầu của tuyến đường vận tải cơ giới trên đường mòn Hồ Chí Minh từ năm 1972 - 1975. Nơi đây vào cuối năm 1972 diễn ra sự kiện xây dựng tuyến vận tải Đông Trường Sơn từ Tân Kỳ đi Lộc Ninh (Bình Phước) dài 1900km. Tuyến vận tải trên Đường mòn Hồ Chí Minh ngày nào đã góp phần đẩy nhanh việc vận chuyển khí tài, nhu yếu phẩm cũng như con người, đẩy nhanh tiến trình giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Ngày nay, đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh được xây dựng trở thành con đường huyết mạch nối liền Bắc - Nam, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.Vị trí Km số 0 hiện nay nằm ở ngã tư trên đường Hồ Chí Minh giao cắt với quốc lộ 15A, đoạn qua thị trấn Lạt thuộc huyện Tân Kỳ (Nghệ An). Từ khi đường Hồ Chí Minh được nâng cấp, xây dựng khang trang đã mở ra lợi thế cho Tân Kỳ trên con đường phát triển kinh tế, xã hội.

Gạch lát xung quanh khu vực cột mốc bị nứt nẻ, rơi, bong tróc

Năm 1990, công trình được ghi danh Di tích lịch sử quốc gia, đến năm 2013, Thủ tướng Chính phủ ký bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt. Năm 2019, UBND tỉnh Nghệ An có quyết định công nhận địa chỉ đỏ này là một trong những điểm du lịch của địa phương. Quyết định cũng có nội dung giao huyện Tân Kỳ quản lý, bảo vệ và khai thác giá trị khu di tích. Di tích Km số 0 nằm trong một khuôn viên phức hợp rộng trên 1ha có hồ điều hòa, hàng rào sắt bảo vệ. Trong khuôn viên được nhiều cây xanh, trong đó có cây lưu niệm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng…

Cột mốc nơi đánh dấu điểm xuất phát của tuyến vận tải Đông Trường Sơn đã được xây dựng lại bề thế hơn vào năm 2006. Trong nhà có sảnh khánh tiết, bên cạnh là gian trưng bày những hiện vật liên quan đến điểm di tích trong đó có nhiều hình ảnh ghi lại lịch sử mở đường mòn Hồ Chí Minh, tuyến vận tải Tân Kỳ - Lộc Ninh. Đáng chú ý là cột mốc đúc bằng bê tông được dựng trong những ngày đầu xây dựng tuyến vận tải. Di vật này hiện không còn nguyên vẹn nhưng đóng vai trò quan trọng ở khu di tích. Ngoài ra còn có một bộ kiếm được cho là từ thời nhà Lê được khai quật ở xã Tiên Kỳ (Tân Kỳ) nơi ghi dấu cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thế kỷ XV.

Trần nhà bong tróc, rơi vữa

Nhà trưng bày xuống cấp

Hệ thống cửa đóng ra vào hư hỏng không hoạt động

Theo ghi nhận tại điểm Di tích quốc gia đặc biệt, hiện nay nhiều hạng mục của di tích đã xuống cấp. Bước vào tiền sảnh, những mảng tường bị bong tróc, nứt toác. Đặc biệt phần trần nhà vữa bong tróc rơi thành từng mảng, nguy cơ sụp đổ có thể xảy ra bất cứ lúc nào.Tượng đài mô phỏng Km số 0 xuất hiện những vết nứt ở chân đế. Mảnh đá ốp lát đế đã bị sụt lún. Hệ thống hàng rào bao quanh bảo vệ đã hư hỏng, hoen rỉ. Cổng không có cửa kéo đóng lại được. Trong khuôn viên phía sau nhà quản lý và gian trưng bày cỏ mọc um tùm...

Cổng vào, tường bao xung quanh khu di tích và nhà trưng bày xuống cấp, tường bong tróc, hư hỏng

Bên trong nhà trưng bày tường cũng đã nứt nẻ, bong tróc

Chị Phạm Thu Hằng, Cán bộ quản lý khu di tích Km số 0 cho biết: "Tôi gắn bó với khu di tích Km số 0 từ năm 2007 đến nay, dù đã được xếp hạng cấp quốc gia đặc biệt nhưng hiện tại vẫn chưa có ban quản lý riêng. Khu di tích vẫn là đơn vị cấp hai của Trung tâm văn hóa huyện Tân Kỳ. Dù chính quyền tỉnh Nghệ An cũng đã có quyết định công nhận là điểm du lịch nhưng vẫn chưa được bố trí kinh phí xây dựng các hạng mục kèm theo như bến đỗ xe, nhà chờ, gian hàng lưu niệm… Hàng năm, “địa chỉ đỏ” đón nhiều khách đến tham quan, chủ yếu học sinh, sinh viên tìm đến đây để giáo dục truyền thống cách mạng, các quân nhân, cựu chiến binh tìm về chiến trường xưa…Đơn vị chỉ có 3 người lại không được bố trí kinh phí duy tu, tôn tạo nên nhiều khi các cán bộ di tích phải tự tay dọn cỏ và sơn trét những chỗ bong tróc, hư hại. Khi chứng kiến một Di tích quốc gia đặc biệt bị xuống cấp nghiêm trọng, người dân địa phương và du khách ai nấy đều xót xa. Địa phương đã trình lên Sở Văn hoá và Thể thao Nghệ An để có phương án hỗ trợ kinh phí tu sửa lại. Tuy nhiên đến thời điểm này chưa bố trí được ngân sách để tu sửa di tích", chị Hằng cho biết thêm.

Di tích quốc gia đặc biệt đường Trường Sơn – đường mòn Hồ Chí Minh tại thị trấn Tân Kỳ (Nghệ An) là "địa chỉ đỏ" để giáo dục truyền thống cách mạng

Hàng năm khu di tích này đón hàng nghìn lượt đến thăm quan, giáo dục truyền thống cách mạng

Tu bổ cho “Địa chỉ đỏ” Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Km0 - đường Hồ Chí Minh là việc làm cần thiết, nhằm đáp ứng nguyện vọng của cán bộ, đảng viên và nhân dân trên địa bàn và của du khách thập phương. Thiết nghĩ, tỉnh Nghệ An nên có sự quan tâm đúng mức đối với điểm di tích quan trọng này.

Tác giả: Phạm Ngân

Nguồn tin: Báo Văn hóa