Mỗi lần đến thành phố Huế, chúng tôi thường tìm đến số nhà 112, đường Mai Thúc Loan, nơi đây là di tích lưu giữ nhiều kỷ niệm tuổi thơ của Bác Hồ. Thắp một nén hương, dâng bó hoa lên bàn thờ Người thấy lòng mình lắng lại bên những di vật gắn với tuổi thơ của Người.

Ngôi nhà ở làng Dương Nỗ - nơi Bác Hồ có những năm tháng sinh sống cùng cha và anh trai ở Thừa Thiên - Huế.

Năm 1894, ông Nguyễn Sinh Sắc (cha của Bác Hồ) thi đỗ cử nhân ở trường thi hương Nghệ An. Năm 1895, để chuẩn bị cho kỳ thi hội tiếp theo, ông xin vào học Trường Quốc Tử Giám - Huế và được chấp nhận. Ông về quê bàn với gia đình đưa vợ con cùng vào Huế để gia đình có điều kiện giúp đỡ ông học hành và ông cũng có thời gian chăm sóc và nuôi dạy các con.

Để vào với chồng, bà Hoàng Thị Loan (mẹ của Bác Hồ) từ Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An đã đưa hai con là Nguyễn Sinh Khiêm (anh trai Bác Hồ) và Nguyễn Sinh Cung (Bác Hồ) đi bộ hàng tháng trời mới vào đến cố đô Huế. Khi vợ con vào đến Huế, ông Nguyễn Sinh Sắc nhờ người quen giới thiệu đã thuê được một gian nhà nhỏ ở đường Đông Ba (là ngôi nhà di tích ở 112, Mai Thúc Loan hiện nay) để ở.

Ông Nguyễn Sinh Sắc ngoài thời gian học tập còn chẩn đoán bệnh, bốc thuốc cho bà con quanh vùng. Bà Hoàng Thị Loan với nghề dệt vải, ngày đêm tần tảo canh cửi, cùng chồng nuôi các con nên người. Hai anh em Nguyễn Sinh Khiêm, Nguyễn Sinh Cung còn nhỏ nhưng với tư chất thông minh, rất thích tìm hiểu đời sống hiện thực ở chốn kinh thành, lại được nghe cha cùng các bậc cao niên thường kể về những biến động chính trị, xã hội ở đất kinh kỳ đã khắc sâu vào tâm hồn Người, góp phần hình thành nên khát vọng cứu nước, cứu dân sau này của người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành.

Ngôi nhà lưu dấu tuổi thơ của Bác ở 112 Mai Thúc Loan (số mới 158 Mai Thúc Loan) cũng in đậm trong tâm hồn cậu bé Nguyễn Sinh Cung với nỗi đau mất mẹ, tiếng khóc khát sữa của em thơ. Năm 1901, cũng chính trong ngôi nhà này, khi ông Nguyễn Sinh Sắc làm thư ký tại Thanh Hóa, bà Hoàng Thị Loan đã qua đời trong cảnh cơ hàn khi mới 33 tuổi vào ngày 22 tháng Chạp năm Canh Tý (tức 10/2/1901).

Mẹ mất khi cậu bé Nguyễn Sinh Cung lúc ấy mới 11 tuổi và người em Nguyễn Sinh Nhuận (bé Xin) mới chào đời. Cậu bé Nguyễn Sinh Cung ôm em ngồi bên thi thể mẹ. Nhờ người làng chôn cất mẹ xong, cậu bé Nguyễn Sinh Cung lại phải bồng em đi xin từng giọt sữa. Vì thiếu hơi ấm của mẹ, chẳng bao lâu em Xin cũng mất. Những năm tháng tuổi thơ của Người ở Huế với nỗi đau mất mẹ, là tiếng khóc của em thơ khát sữa… đã khắc đậm trong tâm hồn Người cho đến tận trước lúc đi xa.

Tuổi thơ có cả sự yêu thương, đùm bọc của bà con nghèo xứ Huế. Nghĩa tình sâu nặng đó chính là những giá trị văn hóa góp phần hình thành nhân cách đạo đức và chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh. Trong tim Người, Huế không chỉ là một phần miền Nam yêu quý mà còn là quê hương, là tuổi thơ của mình. Nhà lưu niệm Bác Hồ tại 112 Mai Thúc Loan là một ngôi nhà gỗ rộng ba gian, gồm 4 vài cột, kiến trúc theo kiểu nhà rường truyền thống của Huế mái lợp ngói liệt, tường bao quanh bằng gạch vồ, mặt trước là hệ thống cửa bản khoa "thượng song, hạ đố", nối với nhà chính là nhà bếp, vách trát đất, mái lợp tranh. Ngôi nhà nằm trong một tổng thể nhà - sân - vườn hoàn chỉnh. Trong ngôi nhà hiện nay có một khung dệt, một xa sợi được tái tạo bước đầu theo đúng khung dệt và xa sợi ở nhà Bác tại Kim Liên, chiếc giá sách của ông đồ Sắc, chiếc xa quay, khung cửi, cánh võng, nón lá, yếm, khăn, đôi quang gánh của bà Hoàng Thị Loan, cho đến chiếc đĩa đèn dầu, nồi niêu, bát, đĩa…

Rời nhà Bác ở đường Mai Thúc Loan, thành phố Huế, chúng tôi về làng Dương Nỗ, xã Phú Dương, huyện Phú Vang, Thừa Thiên - Huế thăm ngôi nhà cũng gắn bó nhiều kỷ niệm tuổi ấu thơ của Bác khi Người cùng cha và anh trai sống trong các năm 1898-1900. Năm 1898, sau khi thi hội lần thứ 2 không đỗ, ông Nguyễn Sinh Sắc đã được ông Nguyễn Sĩ Độ mời về nhà dạy học (tại làng Dương Nỗ). Hai anh em Nguyễn Sinh Khiêm và Nguyễn Sinh Cung theo cha về đây một phần để đỡ gánh nặng kinh tế gia đình, một phần để ông Sắc có điều kiện dạy học cho hai con. Tại lớp học chữ Hán của cha trong ngôi nhà này, Bác Hồ đã được học những chữ Hán đầu tiên, đặt nền móng cho nền học vấn Hán học của Người.

Ngôi nhà ở làng Dương Nỗ nơi Bác cùng cha và anh sinh sống được lợp mái tranh giản dị nằm nép mình bên dòng sông Phổ Lợi hiền hòa, vách ghép ván, được dựng theo kiểu 3 gian 2 chái truyền thống của người Huế. Hai bên lối vào cổng có hai hàng cây đẹp mắt. Cách bố trí đồ đạc đơn sơ trong ngôi nhà này rất tiện lợi, mang bóng dáng của ngôi nhà ông đồ nho xứ Nghệ. Trong nhà kê ở giữa là bộ phản gỗ để ông Nguyễn Sinh Sắc dạy học, hai bộ phản khác kê 2 bên để học trò ngồi học. Ở góc trong hai gian nằm kế gian giữa có kê chõng tre, bên trái kê sập đựng đồ đạc. Hai chái 2 đầu nhà có hai buồng dùng để cất quần áo của ba cha con và cất cơm gạo, đồ ăn hàng ngày. Nối với căn nhà chính là ngôi nhà mái lợp tranh, vách được trét bằng bùn đất làm nơi sinh hoạt khi Bác sinh sống cùng cha và anh ở đây.

Tác giả: Dương Sông Lam

Nguồn tin: Báo Công an nhân dân