Theo thống kê của Sở Tài nguyên và Môi trường thì Nghệ An là địa phương có trữ lượng tài nguyên thiên nhiên rất lớn, nhất là khoáng sản phục vụ sản xuất vật liệu xây dựng. Cụ thể, trữ lượng đá vôi làm xi măng có khoảng gần 4 tỷ tấn; đá vôi trắng hơn 900 triệu tấn; đất sét làm nguyên liệu xi măng hơn 1,2 tỷ tấn; đất sét làm gốm sứ cao cấp 5 triệu m3; đá xây dựng hơn 500 triệu m3; đá bazan 260 triệu m3; đá ốp lát Granit phục vụ các công trình xây dựng có khoảng 150 triệu m3, Mable 300 triệu m3… Hầu hết, trữ lượng các loại khoáng sản nói trên tập trung chủ yếu ở các huyện như Quỳ Hợp, Nghĩa Đàn, Tân Kỳ, Đô Lương, Con Cuông, Tương Dương…
Đó là chưa kể một số địa phương chứa trữ lượng lớn khoáng sản có giá trị kinh tế cao như vàng sa khoáng và đá quý (Quế Phong, Quỳ Châu, Nghĩa Đàn, Tương Dương, Con Cuông), đá trắng, quặng, thiếc (Quỳ Hợp), sắt (Nghi Lộc và huyện Thanh Chương) với trữ lượng khoảng 1,8 triệu tấn, Mangan với trữ lượng khoảng hơn 3 triệu tấn (Hưng Nguyên, Nam Đàn, Nghi Lộc), Bô xít có trữ lượng khoảng 3 triệu tấn (Yên Thành, Diễn Châu và Nghĩa Đàn)…
Đó là chưa kể một số địa phương chứa trữ lượng lớn khoáng sản có giá trị kinh tế cao như vàng sa khoáng và đá quý (Quế Phong, Quỳ Châu, Nghĩa Đàn, Tương Dương, Con Cuông), đá trắng, quặng, thiếc (Quỳ Hợp), sắt (Nghi Lộc và huyện Thanh Chương) với trữ lượng khoảng 1,8 triệu tấn, Mangan với trữ lượng khoảng hơn 3 triệu tấn (Hưng Nguyên, Nam Đàn, Nghi Lộc), Bô xít có trữ lượng khoảng 3 triệu tấn (Yên Thành, Diễn Châu và Nghĩa Đàn)…
Mỏ quặng sắt tại xã Tri Lễ (huyện Quế Phong) của Công ty TNHH Ngọc Sáng dù đã hết giấy phép từ cuối năm ngoái nhưng chủ đầu tư vẫn chưa tiến hành cải tạo, phục hồi môi trường theo quy định
Điều đáng nói là để khai thác được nguồn tài nguyên khoáng sản nói trên, các tổ chức, cá nhân phải đào sâu dưới lòng đất, xới tung cả đồi núi, thậm chí đục khoét dưới lòng khe, suối, sông. Mặt khác, ngoài các thủ tục cấp phép hợp pháp theo quy định của pháp luật, doanh nghiệp phải cam kết cải tạo, phục hồi môi trường. Tuy nhiên, trên thực tế tại các điểm mỏ ở các địa phương trong thời gian qua, công tác này chưa được quan tâm, chú trọng. Chưa kể, tình trạng khoáng sản bị khai thác trái phép diễn ra tràn lan trên địa bàn Nghệ An trong thời gian qua khiến cho môi trường sống bị đe doạ nghiêm trọng, ảnh hưởng không nhỏ tới tình hình ANTT tại các địa phương liên quan.
Thời gian qua, để công tác hoàn thổ, phục hồi môi trường được đảm bảo theo quy định, các cấp ngành đã vào cuộc, thường xuyên đôn đốc các doanh nghiệp khai thác khoáng sản làm tốt công tác này. Theo đại diện Quỹ bảo vệ môi trường tỉnh Nghệ An, đến thời điểm hiện nay đã có 245 trong tổng số 284 điểm mỏ thực hiện tốt việc ký quỹ bảo vệ môi trường với số tiền gần 75 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến nay vẫn còn khá nhiều đơn vị chưa thực hiện việc ký quỹ môi trường. Cụ thể, theo thống kê của Quỹ bảo vệ môi trường (Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nghệ An) thì tính đến thời điểm tháng 7/2016, trên địa bàn toàn tỉnh có 14 doanh nghiệp vẫn chưa ký quỹ với số tiền phải nộp hơn 2,29 tỷ đồng. Đơn cử như Công ty TNHH Tổng hợp CCB Miền Trung; Công ty cổ phần khai thác đá Tân Thành; Công ty TNHH Nguyễn Bá Lương; Hợp tác xã cổ phần dịch vụ Sơn Long; Công ty cổ phần Xây dựng và hợp tác Đất Việt; Công ty TNHH Thiên Sơn; Công ty cổ phần Xây dựng Văn Sơn; Công ty TNHH MTV khoáng sản Bình An...
Đối với các đơn vị chây ì, chậm thực hiện việc ký nộp quỹ bảo vệ môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có các văn bản báo cáo UBND tỉnh Nghệ An đề chỉ đạo cơ quan chức năng vào cuộc. Thế nhưng, việc chấp hành pháp luật trong công tác ký nộp quỹ bảo vệ môi trường của các đơn vị nói trên hiện nay vẫn chậm, thậm chí nhiều doanh nghiệp đã quá thời gian so với quy định vẫn chưa thực hiện. Ngoài ra, do chậm thực hiện nộp ký quỹ nên công tác hoàn thổ, phục hồi môi trường sau khai thác nên nguy cơ hậu quả tai nạn vẫn rình rập tới tính mạng người dân…
Mỏ đá của Công ty CP khai thác đá Tân Thành (huyện Nghĩa Đàn) – Một trong những đơn vị chậm ký quỹ bảo vệ môi trường
Để biện minh cho việc chây ì, chậm nộp quỹ bảo vệ môi trường, nhiều doanh nghiệp đưa ra muôn vàn lý do khác nhau nhằm “biện hộ” cho đơn vị mình. “Do không bán được sản phẩm, làm ăn thua lỗ nên chúng tôi không thể có nguồn kinh phí để thực hiện việc ký quỹ. Chưa kể việc phải vay lãi ngân hàng để có chi phí cho hoạt động sản xuất, kinh doanh…nên nhiều khoản tiền phải bỏ ra.
Trong khi đó, doanh nghiệp cũng đã phải tốn nhiều khoản tiền mới có thể được cơ quan chức năng cấp giấy phép khai thác mỏ” – Một chủ doanh nghiệp khai thác đá ở huyện Quỳnh Lưu phân trần. Khi được hỏi về phương án cải tạo, phục hồi môi trường sau khai thác, đơn vị quản lý Quỹ bảo vệ môi trường cho biết, nhiều doanh nghiệp cũng đã “hứa” bằng các văn bản. Tuy nhiên, việc thực hiện mới chỉ nằm trên giấy tờ còn công tác nộp quỹ vẫn chưa thực hiện nghiêm túc theo quy định.
Các cơ quan chức năng cần tăng cường giám sát công tác ký nộp quỹ bảo vệ môi trường của các doanh nghiệp khai thác khoáng sản
Để từng bước siết chặt công tác quản lý, khai thác khoáng sản, thời gian qua, các cấp ngành cũng đã thành lập nhiều đoàn kiểm tra thực tế. Công tác đốc thúc các doanh nghiệp khẩn trương nộp tiền ký quỹ phục hồi môi trường cũng được triển khai tới từng cơ sở. Thời gian qua, tại các cuộc họp tiếp xúc cử tri, người dân cũng đã có những phản ánh bức xúc về tình trạng nguồn tài nguyên thiên nhiên bị khai thác bừa bãi, gây ô nhiễm môi trường, làm ảnh hưởng đến môi trường sống của người dân nhưng thực tế người dân địa phương có khoáng sản hầu như không được hưởng lợi một khoản nào.
Thiết nghĩ, để tránh tình trạng doanh nghiệp chây ì, chậm nộp tiền ký quỹ bảo vệ môi trường, các cơ quan chức năng cần có giải pháp siết chặt hơn nữa. Tránh các trường hợp doanh nghiệp chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về phục hồi, bảo vệ môi trường nhưng khai thác tài nguyên khoáng sản xong rồi “bặt vô âm tín”.
Tình trạng khai thác khoáng sản trái phép, ô nhiễm môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An hiện nay còn diễn biến phức tạp là nội dung được cử tri luôn quan tâm kiến nghị. Vì thế, chiều ngày 21/10/2016 vừa qua, Đoàn Giám sát của Thường trực HĐND tỉnh Nghệ An đã có buổi làm việc với Sở TN&MT yêu cầu Sở này giải trình làm rõ những nội dung liên quan. Theo gải trình của Sở TN&MT Nghệ An, thời gian qua trên địa bàn tỉnh đã đình chỉ hoạt động khai thác khoáng sản hơn 20 doanh nghiệp và thu hồi 18 giấy phép khoáng sản.
Tác giả bài viết: Đình Tiệp
