Cũng giống như đuông dừa hay nhộng tằm, dế là món ăn vừa khơi gợi sự tò mò, nhưng đồng thời cũng khiến người ta rùng mình khi nghĩ về. Với người Thái ở Mường Lò (xã Nghĩa Lộ, Yên Bái), những món ăn chế biến từ dế mèn là đặc sản có từ lâu đời và khiến người dân nơi đây vô cùng tự hào.
Người dân ở Mường Lò vẫn lưu truyền câu ca dao nói về mùa bắt dế:
Bao giờ cho đến ngày xưa
Để nghe tiếng võng đong đưa của bà
Để dầm nắng dưới đầm hoa
Rình con dế cụ thò ra thụt vào…
Người dân ở Mường Lò vẫn lưu truyền câu ca dao nói về mùa bắt dế:
Bao giờ cho đến ngày xưa
Để nghe tiếng võng đong đưa của bà
Để dầm nắng dưới đầm hoa
Rình con dế cụ thò ra thụt vào…
Dế mèn chiên là món ăn vừa lạ lùng, vừa khiến nhiều người phải lắc đầu e ngại.
Trước đây, khi mùa bọ xít nhãn vừa kết thúc, người dân Mường Lò sẽ lại lục đục chuẩn bị đồ nghề đi bắt dế mèn. Theo kinh nghiệm của người dân, lúc trời đất bước vào tháng mưa ngâu, cỏ non nhú lên mơn mởn thì càng nhiều những con dế mập mạp, đen bóng và béo ngậy. Nhưng ngày nay, không cần chờ đến mùa dế mèn vào tháng 7 âm lịch, du khách vẫn có thể được thưởng thức nhiều món ăn bình dị, dân dã và ngon lành từ dế.
Với sự khéo léo, sáng tạo của con người, có đến hàng chục món ngon độc đáo được chế biến từ nguyên liệu dế mèn. Ngoài món dế chiên giòn truyền thống, còn có thể kể đến các món như: dế rang muối ớt, dế nướng, dế chiên bột, dế chiên bơ, gỏi dế, dế kho tiêu… hấp dẫn không kém.
Đằng sau mỗi đĩa dế mèn chiên vàng ruộm thơm ngon là một quá trình công phu từ việc bắt dế, lựa chọn nguyên liệu, sơ chế và nấu nướng. Bắt dế tuy không khó nhưng cần sự chăm chỉ. Khi tối trời hoặc sau cơn mưa, dế tụ rất đông dưới các cột đèn cao áp 2 bên đường tại nhiều tuyến phố ở Nghĩa Lộ. Người ta có thể đào hang, đổ nước hoặc bắt từng con dế cho vào túi đựng.
Hiện nay, việc bắt dế theo mùa không còn đáp ứng được nhu cầu ngày một tăng của thực khách nên người dân nghĩ ra cách nuôi dế. Dế được nuôi trong chậu nhựa, thùng nhựa, thùng xốp hay thùng carton. Thức ăn cho chúng là cỏ sạch, rau khoai lang, rau muống, lá sắn. Mỗi lứa dế sẽ thu hoạch được sau 40 – 45 ngày.
Dế mèn giờ có thể được nuôi trong các hộ gia đình.
Muốn có một món ăn ngon phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng dế. Vì vậy, công đoạn chọn dế cần kỹ càng, không thể sơ sài. Dế được chọn chế biến món ăn là dế còn sống, khỏe mạnh, đủ chân và càng. Sau khi chọn xong, người ta sẽ sơ chế, làm sạch bằng cách ngâm dế trong nước muối loãng từ 3-5 phút. Mục đích là khiến dế vừa nhanh chết, vừa sạch sẽ, an toàn khi chế biến.
Tiếp đó, người ta cắt bỏ những chân có gai sắc nhọn, rút ruột và bỏ túi hôi ở gáy con dế. Công đoạn này phải thật khéo léo và nhẹ nhàng để dế không nát mà còn nguyên con. Sau đó, dế được rửa lại bằng nước sôi hoặc ngâm nước măng chua để khử mùi, vớt ra cho ráo nước rồi mới làm món theo yêu cầu của khách.
Tùy từng món dế, đầu bếp sẽ ướp dế với những nguyên liệu khác nhau. Nếu là món phổ biến như dế mèn chiên giòn thì sẽ được ướp với nước mắm, gừng, tỏi, sả, tiêu, bột ngọt rồi đổ vào chảo mỡ nóng già. Khi chiên hạn chế đảo đi đảo lại vì sẽ làm gãy càng và thân dế mà chỉ hất đều chảo. Dế chín vớt ra đĩa, rắc lên trên một ít lá chanh thái chỉ trông rất hấp dẫn và dậy mùi.
Món dế chiên giòn càng ngon hơn, tròn vị hơn nhờ bát nước chấm. Nước chấm được pha từ tỏi, sả, ớt bằm nhỏ, bột ngọt, đường, nước mắm và tương ớt. Vị cay, chua, ngọt và hương thơm ấm từ sả, ớt khiến món ăn thêm thanh, bớt ngấy vì dầu mỡ. Thực khách cũng có thể rưới tương ớt hoặc nước măng chua để tăng vị đậm đà cho món ăn. Người ta còn ăn dế mèn chiên với cóc xanh, xoài xanh, dưa chuột, chanh…
Dế mèn là món ăn độc đáo từ hình dáng bên ngoài cho đến hương vị.
Giờ đây, dế chiên giòn là món nhậu yêu thích của nhiều người, không chỉ người dân bản địa mà còn có cả những thực khách dưới xuôi. Đĩa dế chiên có màu vàng và hấp dẫn bởi các loại gia vị quyện vào nhau. Cắn từng miếng dế giòn tan và cảm nhận vị thơm, ngon ngọt, bùi béo có thể sẽ khiến thực khách quên khuấy luôn việc mình đã từng cảm thấy kinh sợ khi nghe tên món ăn này.
Thật ra, đồ ăn chế biến từ dế mèn không đáng sợ như nhiều người vẫn nghĩ. Theo y học cổ truyền, dế mèn chứa hàm lượng dinh dưỡng cao, vị cay, mặn, tính ôn, có tác dụng lợi tiểu và chữa thủy thũng.
Các tài liệu nghiên cứu của nước ngoài cũng chỉ ra rằng thịt dế mèn giàu protit, ít chất béo, giàu khoáng chất (canxi, kali, mangan, natri, sắt và các vitamin) cần thiết cho sự phát triển cơ thể và trí não. Ăn thịt dế mèn giúp giảm lượng cholesteron trong máu, có khả năng chữa chứng nhiễm độc nước tiểu, đại tiện khó, sỏi thận…
Tác giả bài viết: Hoàng Ngọc (Tổng hợp)
Nguồn tin: 
