Một sự thật không thể phủ nhận trong thời gian qua là hàng loạt những vụ thảm sát liên tục xảy ra. Đau lòng hơn cả là khi những nạn nhân xấu số lại chính là những người trong cùng một gia đình, là cha mẹ, là con cái, là anh em ruột thịt của nhau...
Hiện trường vụ thảm sát 4 người trong gia đình ở Lào Cai.
Dư luận có lẽ vẫn còn chưa nguôi nỗi sợ hãi bởi các vụ thảm sát gần đây như vụ thảm sát 4 người trong gia đình ở Yên Bái, thảm sát 4 người trong gia đình ở Nghệ An, thảm sát 6 người trong cùng một gia đình tại Bình Phước... và mới đây là vụ thảm sát 4 người trong một gia đình ở huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai.
Những người nghiên cứu pháp luật, những người hoạt động trong lĩnh vực tư pháp cũng không khỏi băn khoăn về hiện tượng bất thường này. Vậy nguyên nhân từ đâu?
Ở góc nhìn pháp lý, luật sư Đặng Văn Cường - Đoàn luật sư TP Hà Nội cho rằng, hiện tượng thảm sát hàng loạt diễn ra ngày càng nhiều hơn là một hiện tượng xã hội trong lĩnh vực khoa học xã hội.
Để làm rõ nguyên nhân, điều kiện và có các giải pháp xử lý nó, giảm bớt sự nguy hại cho xã hội chính là công tác phòng ngừa tội phạm, thuộc lĩnh vực tội phạm học.
Để chỉ ra các nguyên nhân chính xác của hiện tượng này thì có lẽ phải thực hiện một cuộc điều tra xã hội học, phải nghiên cứu một đề tài khoa học pháp lý ở trình độ thạc sỹ hoặc tiến sĩ thì mới có thể có một kết luận đúng đắn, chính xác, đóng góp tầm lý luận, chỉ ra các giải pháp tích cực, hiệu quả cho công tác đấu tranh, phòng và chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm "giết người hàng loạt" - Thảm sát.
Luật sư Đặng Văn Cường.
Về đặc điểm của loại tội phạm trong những vụ án thảm sát, luật sư Đặng Văn Cường nhận định, nếu như chỉ nghiên cứu trên một vài vụ án gần đây như vụ thảm sát tại Yên Bái, tại Nghệ An, tại Bình Phước, Bắc Ninh, Lào Cai thì có thể thấy một số điểm chung như: hầu hết những người phạm tội là những người ở độ tuổi còn rất trẻ, học vấn không cao, bị sốc về tâm lý, thiếu thốn về mặt tình cảm, không cân bằng trong điều kiện phát triển nhân cách.
Cũng theo nhận định của luật sư Đặng Văn Cường, kẻ phạm tội hành động, thực hiện hành vi giết người thường từ những nguyên nhân "không đâu", thường là mâu thuẫn bột phát về tình cảm, về quyền lợi kinh tế, chứ không phải là những mâu thuẫn lớn, lợi ích kinh tế lớn.
Có nghĩa là những nguyên nhân, động cơ, mục đích thực hiện hành vi giết người hàng loạt rất bất ngờ, những động cơ này ở người bình thường thường sẽ không có hành động như vậy.
Có thể nói rằng khả năng nhận thức về hành vi và khả năng điều khiển hành vi của các hung thủ trong vụ thảm sát thường rất kém.
Họ thực hiện hành vi giết người hàng loạt một cách hết sức bất ngờ, không ghê tay... nhưng sau khi sự việc xảy ra thì lại rất run sợ, lo lắng và mong tha tội chết.
Điều đó chứng tỏ nhận thức về pháp luật, về xã hội của các đối tượng gây án trong các vụ thảm sát ở nước ta thời gian gần đây không cao.
Nói cách khác là sự hình thành nhân cách của họ rất có vấn đề, nếu không nói là họ là những người "bất bình thường về tâm lý". Dưới góc độ tâm lý học thì những người này thường có khí chất nóng hoặc ưu tư kéo dài dẫn đến phẫn uất.
Hành động giết người hàng loạt bắt nguồn từ nhân cách được hình thành từ gia đình, nhà trường và xã hội.
Những đứa trẻ sinh ra, lớn lên trong một gia đình không có hạnh phúc, thiếu thốn tình cảm của cha mẹ, bị đối xử tàn ác, bất bình đẳng... thì thường sẽ có "khuyết tật" về sự hình thành nhân cách.
Chúng dễ trầm cảm, hay nổi nóng, cáu gắt vô cơ hoặc thường có những hành vi rất tàn nhẫn mà chúng vẫn nghĩ là bình thường.
Những đưa trẻ được đến trường, được giáo dục một cách đầy đủ, bài bản ở mức độ "phổ thông" kết hợp với sự quan tâm, giáo dục của gia đình thì sẽ phát triển tốt về nhân cách.
Tuy nhiên, với những đứa trẻ không được tới trường, phải bỏ học giữa chừng hoặc là những học sinh cá biệt, bị phân biệt đối xử trong môi trường học đường thì rất dễ dẫn đến tâm lý bất thường, nhận biết về xã hội, về cuộc sống không đầy đủ, thiếu ý thức tôn trọng người khác...
Các cụ xưa nói "gần mực thì đen, gần đèn thì sáng". Nếu những đứa trẻ sống trong môi trường "chém giết", "đồ tể" hoặc sống trong thế giới ảo của các trò game bạo lực thì rất dễ bị kích động và có tâm lý coi thường tính mạng, sức khỏe của người khác.
Môi trường sống lạc hậu, phạm vi giao tiếp hẹp cũng có thể dẫn đến những nhận thức không đầy đủ về quyền con người, quyền sống, quyền được tôn trọng, bảo vệ về tính mạng, sức khỏe...
Thêm vào đó là nhận thức pháp luật không đầy đủ, không hiểu được hậu quả pháp lý mà mình phải gánh chịu nếu thực hiện hành vi giết người... Chính vì thế mà các đối tượng phạm tội ở vùng sâu, vùng xa thường lạnh lùng, tàn độc hơn những đối tượng có học thức, có nhận thức, được giáo dục đầy đủ ở môi trường đồng bằng, thành thị.
Trong các vụ thảm sát gần đây ở nước ta thì thường thấy các hung thủ có văn hóa và nhận thức pháp luật rất thấp, ngoài ra sự phát triển tâm lý không bình thường của hung thủ cũng là nguyên nhân dễ dẫn đến hành vi giết người.
Bên cạnh đó, với người bị hại cũng thường thiếu kỹ năng sống, kỹ năng tự bảo vệ cho mình trước những tình huống nguy hiểm.
Với những môi trường cách biệt khu đông dân, vùng núi hẻo lánh, thời gian vào ban đêm... là những thời gian, địa điểm mà các đối tượng thường ra tay giết người. Một hoặc hai đối tượng thường giết nhiều người... chứng tỏ khả năng giải thoát, ứng đối, phối hợp của những người bị hại chưa tốt dẫn đến không thoát khỏi sự truy sát của hung thủ đơn độc.
Từ đó cho thấy, để giảm thiểu các vụ án giết người nói chung và các vụ thảm sát nói riêng thì không có cách nào khác là phải thực hiện bằng con đường giáo dục, phát triển, hình thành nhân cách con người.
Phải có sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội, phải có hệ thống pháp luật đầy đủ, hoàn chỉnh, nhân văn và phải tuyên truyền, phổ biến, giáo dục để mọi công dân đều biết, chấp hành và sử dụng để bảo vệ mình.
Tác giả bài viết: Nguyễn Xinh
