Xôi chè từ xưa đến nay vốn là một món ăn thanh tao của người Hà Nội, lại rất kén người thưởng thức. Xôi chè không phải là thức quà có thể nấu một cách cẩu thả, lại càng không phải là thức quà ăn ào ào cho xong. Xôi chè cần thời gian để nhấm nháp một cách chậm rãi. Có lẽ cũng vì vậy mà món quà đặc trưng của Hà Nội này lại được chọn để nấu trong các dịp lễ tết, cúng giỗ nhiều hơn các thức quà khác.
Xôi chè đơn giản, mộc mạc thôi, chỉ có xôi vò ăn kèm những món chè hết sức đơn giản: chè đỗ đen đặc, chè bà cốt hay chè hoa cau, đôi khi có nhà lại chỉ thích ăn kèm với chè đường nấu nhạt. Thế nhưng để có một món xôi chè “chuẩn vị” Hà Nội thì lại cần rất nhiều thời gian và cả sự tinh tế của người nấu.
Gạo nếp, đỗ xanh nấu xôi vò phải chọn thật kĩ, là nếp cái hoa vàng, hạt gạo mẩy, đều tăm tắp, đỗ xanh còn nguyên vỏ ngâm qua đêm. Xôi và đỗ xanh đồ chín, đỗ xanh được bóp cho tơi, trộn thêm chút muối rồi mới trộn vào xôi. Xôi vò ngon nhất là khi đỗ xanh bám vào từng hạt nếp, cả chõ xôi không bị vón cục và thơm lừng mùi đỗ xanh. Chè ăn kèm xôi có nhiều loại, cách chế biến khá đơn giản nhưng nhìn chung đều nấu khá nhạt và giữ nóng hoặc giữ ấm khi ăn. Chè bà cốt nâu sánh, thoang thoảng mùi gừng quyện với vị ngọt của đường đỏ. Chè đỗ đen sánh mịn, hạt đỗ đen mềm nhừ, thả vào miệng gần như tan ngay trên đầu lưỡi, vị ngọt thanh thanh, vừa phải, ăn rất dễ chịu. Chè hoa cau nhẹ nhàng hơn, có nơi còn thả thêm một vài bông hoa bưởi vào nồi chè trước khi múc ra nên vẫn giữ được mùi thơm rất dịu dàng.
Xôi chè không dành cho những người vội vàng. Nhìn bát xôi thì vơi vơi vậy thôi, chứ nếu thưởng thức thảnh thơi nhẩn nha thì no cả buổi. Xôi vò đậm đà, thả trên bát chè còn âm ấm ăn ngọt đến kì lạ, càng ăn càng thấy ngọt thấm cả vào cổ họng. Xôi gì mà ăn được chè, lại hợp đến như vậy? Hạt xôi mềm, thơm, dẻo, quyện với cái sánh ngọt của chè, lại thơm thơm mùi đỗ xanh khiến ăn xong mà vẫn còn xao xuyến không muốn đứng dậy.
Người Hà Nội cũng cầu kì khéo chọn chỗ ăn, giờ cũng chỉ còn dăm ba hàng bán thức quà truyền thống này. Chè bà Thìn Bát Đàn, chè Mười Sáu Ngô Thì Nhậm, hàng chè vỉa hè 66B Trần Hưng Đạo,… qua bao nhiêu năm vẫn níu chân được thực khách bởi sự sạch sẽ, cầu kì của người nấu chè.
Cái thú nhất của mùa thu là thong thả đi làm vào buổi sáng, ghé vào hàng chè quen ở góc phố, mỉm cười với chủ quán rồi chọn một chiếc ghế nhựa để ngồi ngắm phố phường. Bưng bát xôi chè ngọt dịu, nhấm nháp từng chút gió thu, ngắm cây bàng thay lá để rồi thấy yêu Hà Nội đến lạ.
Tác giả bài viết: Diệp Tử
