Đã từng có 4 bộ SGK khác nhau cho cấp tiểu học trước khi thống nhất một bộ SGK như hiện nay Ảnh: NGỌC DƯƠNG

Đã có lúc cấp tiểu học tồn tại 4 bộ SGK song song

Đầu năm 2001, Bộ trưởng GD-ĐT khi đó là ông Nguyễn Minh Hiển đã ký quyết định cho PGS-TSKH Nguyễn Kế Hào thôi giữ chức Vụ trưởng Vụ Tiểu học, chuyển về làm công tác chuyên môn tại Trường ĐH Sư phạm Hà Nội. Trước khi sự việc này diễn ra, ông Nguyễn Kế Hào đã có đơn xin từ chức do bất đồng quan điểm trong xây dựng, triển khai chương trình tiểu học 2000.

Có lợi ích nhóm trong biên soạn và phát hành SGK? Ông Nguyễn Kế Hào được bổ nhiệm chức Vụ trưởng Vụ Tiểu học từ năm 1985. Trước và trong thời gian ông làm vụ trưởng, cấp tiểu học đã tồn tại tới 4 bộ sách giáo khoa (SGK) khác nhau và được đánh giá rất có hiệu quả. Các địa phương căn cứ vào đối tượng học sinh (HS) cụ thể của mình để áp dụng đồng thời các bộ sách khác nhau.

Theo ông Nguyễn Kế Hào, thời đó 4 bộ SGK tồn tại song song nhưng không “phức tạp”, trái lại rất hiệu quả vì trên thực tế có nhiều đối tượng HS tiểu học khác nhau, nên cần những cách tiếp cận khác nhau. Ví dụ như sách công nghệ giáo dục là đề tài cấp nhà nước, đã định hình, đã có sản phẩm, trước khi đưa vào triển khai thì đã được nghiệm thu bởi hội đồng nghiệm thu quốc gia. Bộ GD-ĐT cho triển khai ở những nơi thuận lợi, những nơi phát triển.

Bộ SGK phục vụ chương trình 165 tuần là bộ sách được chọn nhiều nhất vì đối tượng hướng đến là đại trà, SGK 120 tuần là sau này thực tế nảy sinh, Bộ phải tổ chức viết cho học sinh miền núi, nơi điều kiện dạy học còn quá chênh lệch. Còn SGK của chương trình 100 tuần là do UNICEF tài trợ để viết, dành cho đối tượng trẻ em đường phố, trẻ lang thang, trẻ có hoàn cảnh khó khăn, thiệt thòi.

Trả lời thắc mắc của phóng viên Thanh Niên về việc thời đó ai được chọn SGK, ông Nguyễn Kế Hào khẳng định thực chất là người dùng chọn, nhưng người dùng chưa học thì biết đâu mà chọn, thì phải giáo viên/người thầy chọn.

Không muốn “vừa đá bóng, vừa thồi còi”

Nhưng “đùng một cái chỉ một chữ ký là xóa hết tất cả các sách mà những sách đó đã dùng hàng chục năm”, ông Hào nói, rồi nhận xét đó là việc làm “thiếu giáo dục, thiếu văn minh và thiếu văn hóa nữa”. Theo ông, 4 bộ SGK đang được vận hành rất hiệu quả nhưng chỉ bằng một phát biểu cho rằng phải thực hiện “một chương trình, một bộ SGK duy nhất”, họ đã phủ nhận tất cả thành tựu của những bộ SGK ấy.

Đầu năm 2001, “giọt nước tràn ly” khiến ông Hào viết đơn xin từ chức là quyết định mà theo ông rất phi lý của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT lúc đó: điều động hầu hết thành viên Vụ Tiểu học làm tác giả SGK chương trình tiểu học 2000, trong đó có ông. Đây là một quyết định có tính pháp lý, đặt ông vào thế chỉ có hai cách lựa chọn, hoặc chấp hành sự phân công của Bộ, đứng tên là tác giả SGK, hoặc không chấp nhận sự ép buộc đó và ông đã chọn cách thứ hai và viết đơn xin từ chức. Ông Hào nói: “Tôi là vụ trưởng mà tham gia viết sách thì vừa đá bóng vừa thổi còi”.

Lo chương trình mới lặp lại “vết xe cũ”

Ông Hào cho biết phản ứng còn là vì việc đổi mới chương trình triển khai quá gấp gáp. Trước đó, Quốc hội ban hành Nghị quyết 40 về Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông ngày 9.12.2000. Vì thế mà ông đề nghị Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Minh Hiển khi đó nên ra Quốc hội xin lùi lại một hai năm, chứ chuẩn bị thế chưa được, cho ra lại thất bại. Nhưng cảnh báo của ông không được tiếp thu và việc triển khai đổi mới chương trình, SGK hiện hành vẫn được tiến hành theo đúng lộ trình đã vạch sẵn, mặc những bất cập nảy sinh.

Sau khi triển khai, đánh giá sau 3 năm thực hiện “thay sách”, việc giảm tải nội dung chương trình, SGK đã phải đặt ra một cách rất bức thiết, thậm chí còn nêu rõ vào Nghị quyết Ban Chấp hành T.Ư Đảng rằng “kiên quyết giảm hợp lý nội dung chương trình học cho phù hợp với tâm sinh lý HS cấp tiểu học và THCS”. Thế rồi sau này mấy “đời” Bộ trưởng GD-ĐT nhưng cụm từ “giảm tải” vẫn được nhắc lại mãi như một nhiệm vụ then chốt.

Từ câu chuyện đổi mới chương trình, SGK hiện hành, ông Hào lại tiếp tục trăn trở và đầy âu lo cho lần đổi mới sắp tới. Ông Hào nói: “Sắp tới thay sách cũng thế, không nhất thiết một ông (ví dụ ông bộ trưởng) nói sang năm thay SGK lớp 1 thì bằng mọi giá sang năm phải bắt đầu. Hoặc giả, sang năm có thể bắt đầu, nhưng có thể nơi làm nơi không hoặc mỗi nơi làm một ít thôi, nơi nào thật chắc chắn thì làm. Nó loang dần ra, để người ta phải nhìn thấy đã. Cũng giống như câu chuyện có nhiều bộ SGK. Bảo người ta chọn sách, nhưng phải để người ta nhìn thấy sách thế nào người ta mới chọn được chứ!”.

Rồi ông lo ngại: “Kỳ này tôi lo lại lặp lại vết xe cũ. Họ bảo là họ chuẩn bị rồi. Chứ bây giờ chương trình môn học chưa công bố, thì làm sao một năm nữa để triển khai đại trà được!”.

Trước thông tin cho rằng dù chưa có chương trình môn học nhưng những nhóm tác giả của các nhà xuất bản đã “rục rịch” viết SGK, khi nào chương trình môn học ban hành thì sẽ công bố SGK luôn, ông Hào thốt lên: “Thế thì anh vừa làm chương trình, vừa viết sách, anh không nhóm lợi ích là cái gì? Anh không cho ai biết cả, đến khi anh tung sách của anh ra, anh bắt người ta dùng. Mà lại bảo là huy động chất xám của toàn xã hội... Người ta muốn viết thì phải đưa chương trình cho người ta chứ!”.

Tác giả: Tuệ Nguyễn - Quý Hiên

Nguồn tin: Báo Thanh Niên