"Thượng điền tích thuỷ, hạ điền khan", câu phương ngôn tưởng như xa lạ ấy đang trở thành hiện thực ở nhiều địa phương trong cả nước ta.
Hiện tại thượng nguồn các dòng sông, các con suối, chúng ta đang tiến hành ngăn đắp để làm thuỷ điện. Khi thượng nguồn tích nước các tua bin chạy sản xuất ra dòng điện, lượng nước đổ về hạ nguồn ngày một ít hơn, trong khi nhu cầu nước phục vụ cho sản xuất ở vùng hạ nguồn ngày một lớn hơn.
Nước bơm dùng để tưới tiêu cho cây trồng, phục vụ cho các nhà máy, phục vụ cho sinh hoạt... tất cả đều lấy ở các con sông.
Chỉ tính trên sông Lam, con sông lớn nhất của Nghệ An, chỉ trên đoạn sông dài chưa đến 60km từ thuỷ điện Bản Vẽ (huyện Tương Dương) đến thị trấn Con Cuông đã có tới 4 nhà máy thuỷ điện đang tiến hành thi công. Sông Lam mấy năm nay đang ngày càng khô cạn, mà nguyên nhân chủ yếu do tích nước ở thượng nguồn.
Khi nhà máy thuỷ điện Bản Vẽ bắt đầu tích nước, nguồn nước chảy về xuôi ngày càng hạn chế! Chưa kể đến nay mai khi thuỷ điện Khe Bố, thuỷ điện Khe Thơi, Thuỷ điện Khe Choang đồng loạt ngăn sông, chắc chắn rằng sông Lam còn cạn kiệt hơn nữa, nhất là mùa khô, khi thượng nguồn không có mưa lớn.
Sông Lam đang cạn vì quá nhiều thủy điện "tấn công" con sông này? (Ảnh: Nguyễn Duy)
Trước đây cùng với tuyến giao thông đường bộ, sông Lam là tuyến giao thông đường thuỷ lớn cung cấp vũ khí, đạn dược, lương thực, thực phẩm cho chiến trường Lào. Nay tuyến giao thông đường thuỷ gần như bị tê liệt do sông cạn, nhiều đoạn sông trơ đá sỏi có thể lội bộ qua một cách dễ dàng. Chưa nói đến sự ngăn đập, tích nước, cả hàng tỷ tỷ mét khối nước treo trên thượng nguồn cũng là một ẩn hoạ khó lường, đe doạ sinh mạng và sự sống của cả hàng chục triệu người ở phía hạ nguồn.
Cùng với sự biến đổi khí hậu do trái đất nóng lên làm cho nước biển dâng cao, gây ngập lụt nhiều nơi làm ảnh hưởng đến sinh hoạt và đời sống. Thì, việc xâm nhập mặn làm ảnh hưởng lớn đến nguồn nước sinh hoạt và cả sự sinh trưởng phát triển của cây trồng bởi do các con sông, con suối được ngăn đắp để làm thuỷ điện.
Khi nguồn nước từ các sông suối đổ về biển ngày một ít đi, nhu cầu nước phục vụ cho sinh hoạt của nhân dân cũng bị ảnh hưởng, nguồn nước tưới tiêu cho nông nghiệp cũng bị khô cạn! Thiếu nước, cây trồng không phát triển? Thiếu nước ảnh hưởng đến sự sống của cả trái đất, đang đặt ra câu hỏi: Có nên phát triển nhiều nhà máy thuỷ điện không?
Câu hỏi này dành cho các nhà hoạch định chính sách phát triển nguồn điện năng trả lời hộ?!
