Chỉ khoảng 1 tháng trước, Bộ Quốc phòng Afghanistan đăng tải trên mạng xã hội các bức ảnh 7 chiếc trực thăng mới mà Mỹ bàn giao tới Kabul.

“Họ [Afghanistan] sẽ tiếp tục nhận được sự hỗ trợ ổn định như vậy trong thời gian tới”, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin phát biểu vài ngày sau đó với các phóng viên tại Lầu Năm Góc.

Tuy nhiên, chỉ trong vài tuần, Taliban đã chiếm được hầu hết đất nước cùng nhiều loại vũ khí, thiết bị mà các lực lượng Afghanistan để lại khi tháo chạy.

Các xe quân sự Mỹ bàn giao cho Quân đội Afghanistan tháng 2/2021. Ảnh: Reuters

Các đoạn video trên mạng xã hội cho thấy chiến binh Taliban đang kiểm tra một loạt phương tiện, mở các thùng súng mới, thiết bị liên lạc và thậm chí cả máy bay không người lái quân sự.

“Tất cả những thứ chưa bị phá hủy giờ là của Taliban”, một quan chức Mỹ giấu tên nói với Reuters.

Các quan chức đương nhiệm và các cựu quan chức Mỹ cho biết, có lo ngại rằng những vũ khí này có thể được sử dụng để sát hại dân thường, bị các nhóm chiến binh khác như tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) chiếm giữ để tấn công các lợi ích của Mỹ trong khu vực, hoặc thậm chí có khả năng được giao cho các đối thủ như Trung Quốc và Nga.

Chính quyền của Tổng thống Joe Biden hiện đang cân nhắc một số phương án. Việc tiến hành các cuộc không kích nhằm vào loại các thiết bị lớn như máy bay trực thăng vẫn đang được cân nhắc, nhưng có lo ngại rằng, điều đó sẽ “gây hấn” với Taliban ở thời điểm mục tiêu chính của Mỹ là sơ tán.

Mặc dù chưa có con số chính xác, nhưng theo các đánh giá tình báo hiện tại, Taliban được cho là đang kiểm soát hơn 2.000 xe bọc thép, 40 máy bay trong đó có cả UH-60 Black Hawks - trực thăng tấn công trinh sát và máy bay không người lái quân sự ScanEagle.

“Chúng tôi đã thấy các tay súng Taliban được trang bị vũ khí do Mỹ sản xuất mà họ thu được từ lực lượng Afghanistan. Điều này gây ra mối đe dọa đáng kể đối với Mỹ và các đồng minh”, ông Michael McCaul, thành viên hàng đầu của đảng Cộng hòa trong Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ cho biết.

“Chiếc cúp” dành cho Taliban

Từ năm 2002-2017, ước tính Mỹ cung cấp cho quân đội 28 tỷ USD vũ khí, bao gồm súng, tên lửa, kính nhìn ban đêm và thậm chí cả máy bay không người lái cỡ nhỏ để thu thập thông tin tình báo. Trong đó, trực thăng Blackhawk được cho là lợi thế lớn nhất của quân đội Afghanistan trước Taliban.

Theo Văn phòng trách nhiệm Giải trình Chính phủ Mỹ (GAO), từ năm 2003-2016, Mỹ đã cung cấp cho các lực lượng Afghanistan 208 máy bay.

Trong tuần trước, nhiều máy bay trong số này là phương tiện hữu ích nhất để các phi công Afghanistan thoát khỏi Taliban. Khoảng 40-50 máy bay đã được các phi công Afghanistan sử dụng để bay đến Uzbekistan tìm nơi ẩn náu.

Trước khi kiểm soát Kabul vào cuối tuần qua, Taliban đã thực hiện chiến dịch ám sát phi công Afghanistan.

Một số máy bay đã được đưa tới Mỹ để bảo trì sẽ tiếp tục ở lại đó. Một số máy bay khác sẽ được quân đội Mỹ sử dụng trong việc sơ tán khỏi Kabul.

Dù có nhiều lo ngại về việc Taliban có thể sử dụng các loại máy bay, trực thăng mà Mỹ cung cấp cho Afghanistan, nhưng các loại máy bay đòi hỏi phải được bảo dưỡng thường xuyên và sẽ rất khó có thể bay nếu phi công không được đào tạo chuyên sâu.

“Thật trớ trêu, việc thiết bị của chúng tôi thường xuyên bị hỏng lại là một yếu tố bảo vệ trong lúc này”, một quan chức giấy tên cho biết.

Tướng nghỉ hưu của Lục quân Mỹ Joseph Votel, người giám sát các hoạt động quân sự của Mỹ ở Afghanistan với tư cách là người đứng đầu Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ từ năm 2016-2019, cho biết hầu hết các khí tài cao cấp mà Taliban thu giữ, bao gồm cả máy bay, không được trang bị công nghệ nhạy cảm của Mỹ.

“Trong một số trường hợp, các vũ khí, khí tài này sẽ giống như những chiếc cúp cho Taliban hơn”, ông Votel nói.

Kho vũ khí có thể làm tăng sức mạnh của Taliban

Hiện có nhiều lo ngại về một số vũ khí và thiết bị dễ sử dụng hơn, như kính nhìn ban đêm.

Kể từ năm 2003, Mỹ đã cung cấp cho lực lượng Afghanistan ít nhất 600.000 vũ khí bộ binh trong đó có súng trường tấn công M16, 162.000 thiết bị liên lạc và 16.000 kính nhìn ban đêm.

“Khả năng hoạt động vào ban đêm là một yếu tố thay đổi cuộc chơi thực sự”, một quan chức giấu tên nói với Reuters.

Tướng nghỉ hưu Votel và các quan chức khác cho rằng, những vũ khí cỡ nhỏ mà Taliban thu được như súng máy, súng cối, cũng như các loại pháo, súng đại liên, có thể mang lại lợi thế cho Taliban trước bất cứ sự kháng cự nào ở các thành trì chống Taliban như Thung lũng Panjshir ở Đông Bắc Kabul.

Giới chức Mỹ cho biết có thể dự đoán được việc Taliban sẽ sử sụng số vũ khí này, nhưng còn quá sớm để nói những gì họ dự định làm những gì - bao gồm cả việc có thể chia sẻ thiết bị với các quốc gia đối thủ như Trung Quốc.

Andrew Small, một chuyên gia về chính sách đối ngoại của Trung Quốc tại Quỹ Marshall Đức tại Mỹ, cho biết Taliban có thể cho phép Bắc Kinh quyền tiếp cận các loại vũ khí Mỹ mà lực lượng này kiểm soát.

Theo các chuyên gia, tình hình hiện nay cho thấy Mỹ cần một cách tốt hơn để giám sát các thiết bị mà nước này cung cấp cho các đồng minh.

Ông Justine Fleischner thuộc Tổ chức Nghiên cứu vũ khí xung đột có trụ sở tại Anh cho biết, Mỹ lẽ ra có thể làm được nhiều hơn thế để đảm bảo những nguồn cung cấp cho lực lượng Afghanistan được giám sát và kiểm kê chặt chẽ.

“Đã quá muộn để những nỗ lực này có bất cứ tác động nào ở Afghanistan”, ông Fleischner nói./.

Tác giả: Hoàng Phạm

Nguồn tin: Báo VOV