► Tự chủ Đại học: Cấp bách xây dựng lại niềm tin xã hội
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ dành nhiều thời gian nói về phương hướng, các vấn đề thực tiễn trong triển khai tự chủ các trường đại học tại Hội thảo khoa học quốc tế Việt Nam học lần thứ V diễn ra sáng 15/12 tại Hà Nội.
Tự chủ gắn phải với điều kiện và trách nhiệm giải trình
Hiện nay, hệ thống giáo dục Việt Nam các trường Đại học Công lập chiếm đa số (75%), các trường Đại học dân lập và tư thục chiếm khoảng 25%. Quy mô sinh viên năm học 2015-2016 cả nước có khoảng 78 triệu thì trường công lập chiếm 86%, trường dân lập 14%.
Trình bày báo cáo về chủ đề Tự chủ đại học tại hội thảo ngày 15/12, ông Bùi Anh Tuấn – Hiệu trưởng trường ĐH Ngoại thương khẳng định, kết quả từ các trường đang triển khai thí điểm tự chủ đại học cho thấy, tự chủ đại học giúp tăng tính cạnh tranh giữa các trường và nâng cao trách nhiệm của lãnh đạo, cán bộ công chức nhà trường. Điều đáng mừng là các trường tự chủ trong thời gian qua đều hướng đến tăng cường điều kiện đảm bảo chất lượng, đều mong muốn và triển khai đăng ký kiểm định chất lượng giáo dục. Song, mức độ thực hiện quyền tự chủ giữa các trường có sự khác biệt, phụ thuộc vào năng lực tự chủ (đặc biệt là năng lực quản trị, năng lực đội ngũ) của từng trường.
Tuy nhiên, việc triển khai tự chủ đại học trong thời gian qua có một số vấn đề đặt ra. Cụ thể là, chúng ta thiếu các văn bản quy định riêng cho các trường đại học (chỉ phụ thuộc vào Nghị định của Chính phủ). Đặc biệt, theo ông Tuấn, các trường đại học ở Việt Nam hiện nay không chỉ phụ thuộc vào Bộ GD&ĐT mà còn phụ thuộc vào các cơ quan chủ quản (các bộ, ngành hoặc UBND các địa phương). Một số các bộ ngành định hướng chiến lược phát triển trường, vô hình chung hạn chế quyền tự chủ của các trường. Mặc khác, một vấn đề là phát sinh quan hệ giữa Chủ tịch và Hội đồng trường với Hiệu trưởng và Ban Giám hiệu cũng như Đảng ủy nhà trường.
Theo đó, Hiệu trưởng ĐH Ngoại thương kiến nghị, nên chăng, đã đến lúc chúng ta có đánh giá tổng kết thí điểm mô hình tự chủ thời gian qua đồng thời tiến hành nhân rộng tự chủ sớm hơn thời hạn.
“Đối với thí điểm vừa qua đã rõ ràng rồi, chúng ta có thể nhân rộng trên địa bản cả nước, không cần đợi kết quả tổng kết cuối cùng”, ông Tuấn kiến nghị.
Giải đáp về kiến nghị, đề xuất của Hiệu trưởng trường Đại học Ngoại thương, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết, ở giai đoạn đầu, các trường đại học Việt Nam triển khai tự chủ còn lúng túng, chính vì vậy phải có thí điểm 3 năm. Hiện nay, Bộ đang chỉ đạo tổng kết dần, nhưng nhìn vào bước đầu có nhiều yếu tố thay đổi và đặt ra nhiều vấn đề.
Bộ trưởng khẳng định, không phải trường nào thích tự chủ cũng được, tự chủ phải gắn với điều kiện tự chủ, trách nhiệm giải trình và việc mở rộng tự chủ cũng phải thực hiện cẩn trọng chứ không thể ào ạt.
Bộ trưởng Nhạ chia sẻ: “Tôi đứng trước áp lực là nếu mở ra mà không quản được chẳng khác nào việc ào ạt mở mới các trường đại học. Tự chủ mà không gắn với giải trình thì không thể đảm bảo chất lượng, nên chúng ta phải đi dần từng bước”.
Tiến tới đưa các trường ra khỏi đơn vị chủ quản
Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết, trong dự thảo quy chế tuyển sinh năm 2017, Bộ xác định tăng cường quyền tự chủ của các trường, điển hình là tự chủ trong tuyển sinh, đồng thời tăng cường "hàng rào kỹ thuật" để các trường đại học phải có trách nhiệm.
Các trường đại học khi công bố đề án tuyển sinh thì phải công khai điều kiện đảm bảo chất lượng. Ông Nhạ cho biết, trước đây có yêu cầu công khai nhưng rất "tù mù", thậm chí có hiện kê khai, mượn các hồ sơ kí hợp đồng giáo viên nhưng thực tế giáo viên tham gia giảng dạy rất ít. Hay trong một trường, có những ngành đông giáo viên nhưng có ngành không có là không chấp nhận được.
“Bộ GD&ĐT sẽ không giới hạn đầu vào tuyển sinh, nhưng các trường phải công khai các điều kiện đảm bảo chất lượng để xã hội biết và giám sát. Khi tuyển sinh phải công khai bao nhiêu sinh viên/ 1 giáo viên, để xã hội giám sát”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Năm nay, Bộ sẽ hỗ trợ các trường bằng một cổng thông tin cung cấp tất cả dữ liệu về điểm, nguyện vọng và các trường tự vào chọn. Trường nào làm tốt, chất lượng thì sinh viên sẽ vào học nhiều. Ngược lại, trường nào không có học sinh thì tự phải đóng cửa.
Tự chủ gắn với kiểm định chất lượng để tránh tình trạng nhiều trường quảng cáo rất hoành tráng nhưng chất lượng kém khiến học sinh, phụ huynh bị lừa. Ông Phùng Xuân Nhạ khẳng định, chúng ta áp dụng tư duy “quản trị nhà trường” chứ không phải “quản lý nhà trường”.
Bộ trưởng cũng chủ trương tiến tới đưa các trường ra ngoài các đơn vị trực thuộc và như vậy, Hội đồng trường sẽ chịu trách nhiệm trước pháp luật. Theo ông Nhạ, hiện nay, hội đồng trường vẫn chưa có thực quyền nhưng tới đây, khi thực hiện tự chủ thì phải tìm ra mô hình để các hội đồng trường có thực quyền, quyết định những vấn đề quan trọng nhất của trường.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ dành nhiều thời gian nói về phương hướng, các vấn đề thực tiễn trong triển khai tự chủ các trường đại học tại Hội thảo khoa học quốc tế Việt Nam học lần thứ V diễn ra sáng 15/12 tại Hà Nội.
Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ khẳng định, tự chủ không thể thực hiện một cách ào ạt.
Tự chủ gắn phải với điều kiện và trách nhiệm giải trình
Hiện nay, hệ thống giáo dục Việt Nam các trường Đại học Công lập chiếm đa số (75%), các trường Đại học dân lập và tư thục chiếm khoảng 25%. Quy mô sinh viên năm học 2015-2016 cả nước có khoảng 78 triệu thì trường công lập chiếm 86%, trường dân lập 14%.
Trình bày báo cáo về chủ đề Tự chủ đại học tại hội thảo ngày 15/12, ông Bùi Anh Tuấn – Hiệu trưởng trường ĐH Ngoại thương khẳng định, kết quả từ các trường đang triển khai thí điểm tự chủ đại học cho thấy, tự chủ đại học giúp tăng tính cạnh tranh giữa các trường và nâng cao trách nhiệm của lãnh đạo, cán bộ công chức nhà trường. Điều đáng mừng là các trường tự chủ trong thời gian qua đều hướng đến tăng cường điều kiện đảm bảo chất lượng, đều mong muốn và triển khai đăng ký kiểm định chất lượng giáo dục. Song, mức độ thực hiện quyền tự chủ giữa các trường có sự khác biệt, phụ thuộc vào năng lực tự chủ (đặc biệt là năng lực quản trị, năng lực đội ngũ) của từng trường.
Tuy nhiên, việc triển khai tự chủ đại học trong thời gian qua có một số vấn đề đặt ra. Cụ thể là, chúng ta thiếu các văn bản quy định riêng cho các trường đại học (chỉ phụ thuộc vào Nghị định của Chính phủ). Đặc biệt, theo ông Tuấn, các trường đại học ở Việt Nam hiện nay không chỉ phụ thuộc vào Bộ GD&ĐT mà còn phụ thuộc vào các cơ quan chủ quản (các bộ, ngành hoặc UBND các địa phương). Một số các bộ ngành định hướng chiến lược phát triển trường, vô hình chung hạn chế quyền tự chủ của các trường. Mặc khác, một vấn đề là phát sinh quan hệ giữa Chủ tịch và Hội đồng trường với Hiệu trưởng và Ban Giám hiệu cũng như Đảng ủy nhà trường.
Theo đó, Hiệu trưởng ĐH Ngoại thương kiến nghị, nên chăng, đã đến lúc chúng ta có đánh giá tổng kết thí điểm mô hình tự chủ thời gian qua đồng thời tiến hành nhân rộng tự chủ sớm hơn thời hạn.
“Đối với thí điểm vừa qua đã rõ ràng rồi, chúng ta có thể nhân rộng trên địa bản cả nước, không cần đợi kết quả tổng kết cuối cùng”, ông Tuấn kiến nghị.
Giải đáp về kiến nghị, đề xuất của Hiệu trưởng trường Đại học Ngoại thương, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết, ở giai đoạn đầu, các trường đại học Việt Nam triển khai tự chủ còn lúng túng, chính vì vậy phải có thí điểm 3 năm. Hiện nay, Bộ đang chỉ đạo tổng kết dần, nhưng nhìn vào bước đầu có nhiều yếu tố thay đổi và đặt ra nhiều vấn đề.
Bộ trưởng khẳng định, không phải trường nào thích tự chủ cũng được, tự chủ phải gắn với điều kiện tự chủ, trách nhiệm giải trình và việc mở rộng tự chủ cũng phải thực hiện cẩn trọng chứ không thể ào ạt.
Bộ trưởng Nhạ chia sẻ: “Tôi đứng trước áp lực là nếu mở ra mà không quản được chẳng khác nào việc ào ạt mở mới các trường đại học. Tự chủ mà không gắn với giải trình thì không thể đảm bảo chất lượng, nên chúng ta phải đi dần từng bước”.
Tiến tới đưa các trường ra khỏi đơn vị chủ quản
Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết, trong dự thảo quy chế tuyển sinh năm 2017, Bộ xác định tăng cường quyền tự chủ của các trường, điển hình là tự chủ trong tuyển sinh, đồng thời tăng cường "hàng rào kỹ thuật" để các trường đại học phải có trách nhiệm.
Các trường đại học khi công bố đề án tuyển sinh thì phải công khai điều kiện đảm bảo chất lượng. Ông Nhạ cho biết, trước đây có yêu cầu công khai nhưng rất "tù mù", thậm chí có hiện kê khai, mượn các hồ sơ kí hợp đồng giáo viên nhưng thực tế giáo viên tham gia giảng dạy rất ít. Hay trong một trường, có những ngành đông giáo viên nhưng có ngành không có là không chấp nhận được.
“Bộ GD&ĐT sẽ không giới hạn đầu vào tuyển sinh, nhưng các trường phải công khai các điều kiện đảm bảo chất lượng để xã hội biết và giám sát. Khi tuyển sinh phải công khai bao nhiêu sinh viên/ 1 giáo viên, để xã hội giám sát”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Năm nay, Bộ sẽ hỗ trợ các trường bằng một cổng thông tin cung cấp tất cả dữ liệu về điểm, nguyện vọng và các trường tự vào chọn. Trường nào làm tốt, chất lượng thì sinh viên sẽ vào học nhiều. Ngược lại, trường nào không có học sinh thì tự phải đóng cửa.
Tự chủ gắn với kiểm định chất lượng để tránh tình trạng nhiều trường quảng cáo rất hoành tráng nhưng chất lượng kém khiến học sinh, phụ huynh bị lừa. Ông Phùng Xuân Nhạ khẳng định, chúng ta áp dụng tư duy “quản trị nhà trường” chứ không phải “quản lý nhà trường”.
Bộ trưởng cũng chủ trương tiến tới đưa các trường ra ngoài các đơn vị trực thuộc và như vậy, Hội đồng trường sẽ chịu trách nhiệm trước pháp luật. Theo ông Nhạ, hiện nay, hội đồng trường vẫn chưa có thực quyền nhưng tới đây, khi thực hiện tự chủ thì phải tìm ra mô hình để các hội đồng trường có thực quyền, quyết định những vấn đề quan trọng nhất của trường.
Tác giả bài viết: Lệ Thu
Nguồn tin: 
