Vào tháng 7, ông Eric Aniva bị bắt theo lệnh của tổng thống Malawi sau khi "khoe" với đài BBC chuyện quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp phòng tránh với nhiều bé gái - nhỏ nhất là 12 tuổi - và giữ im lặng về tình trạng dương tính với HIV.

Ông Aniva cho biết mình được họ hàng của các bé gái thuê để thực hiện nghi lễ tình dục "giúp" các thiếu nữ trưởng thành. Đây là 1 hủ tục ở Malawi.

Khi Tổng thống Malawi Peter Mutharika ra lệnh bắt giữ, ông muốn ông Aniva bị xử phạt vì lây bệnh cho những cô gái trẻ nhưng không nạn nhân nào đứng lên làm chứng chống lại ông ta. Vì vậy, ông Aniva đang bị xét xử cho tội danh khác mang tên "phong tục văn hóa có hại" khi quan hệ với những người phụ nữ mới mất chồng.

Với tội danh này, đã có 2 phụ nữ đưa ra bằng chứng chống lại ông Aniva. Một người cho biết ông này quan hệ với cô trước khi phong tục bị cấm. Người còn lại khẳng định cô đã kịp thời trốn thoát trước khi nghi lễ diễn ra.

Ông Eric Aniva. Ảnh: BBC

"Thanh tẩy góa phụ là phong tục phổ biến trong cộng đồng của chúng tôi. Chúng tôi tin rằng nếu một người góa chồng hoặc góa vợ vợ không được thanh tẩy thì điềm xấu, cái chết hoặc bệnh tật sẽ ập đến một vài người hoặc cả gia tộc. Chúng tôi bị tổ tiên buộc phải thực hiện điều này" - một nhân viên xã hội tại Nsanje, một quận hẻo lánh nơi ông Aniva sống, nói.

Vài năm về trước tại khu vực này, việc một góa phụ quan hệ với một người đàn ông 3 lần/1 đêm trong 3-4 đêm là điều rất phổ biến. Thông thường, người này sẽ là anh em trai của người chồng hoặc là người lạ do gia đình thuê tới, như trường hợp của ông Aniva.

Đến khi đại dịch HIV xảy ra, nghi thức này mới được thay đổi. Ngày nay, một cặp vợ chồng sẽ được mời làm đại diện cho gia đình có tang và quan hệ với nhau.

Điều khiến người dân Malawi kinh hãi về trường hợp của ông Aniva, người khẳng định với đài BBC rằng đã quan hệ với 104 người, là ông này vẫn tiếp tục các nghi thức tình dục dù phát hiện ra mình nhiễm HIV.

Một người mẹ trẻ, cô Memory Lakson, bày tỏ sự tức giận: "Ông ta dương tính với HIV và truyền virus sang những người phụ nữ vô tội. Ông ta nên chết trong tù". Cô Lakson cũng như nhiều người Malawi sống tại TP Blantyre đều cảm thấy đau buồn và thất vọng vì sau 15 năm thực hiện các chương trình phòng chống HIV/AIDs, bao gồm cả những chiến dịch ngăn cản hoặc thay đổi các nghi lễ tình dục, cơn ác mộng này vẫn chưa thôi đeo bám.

Ông Aniva và loại gốc cây dùng để nghiền làm nước uống trước khi thực hiện nghi lễ. Ảnh: BBC

Một người phụ nữ khác, cô Mesi Salira, nêu ý kiến rằng nên xét xử cả những người khác ngoài ông Aniva. "Vấn đề chính nằm ở văn hóa. Sẽ tốt hơn nếu như những người khác cũng bị bắt vì họ cùng làm sai" - cô Salira nói.

Ông Victor Mhango, người đứng đầu Trung tâm Giáo dục, Tư vấn và Hỗ trợ Quyền Con người tại Malawi, cũng đồng ý với quan điểm này. "Tại sao chỉ có ông Aniva bị bắt. Ông ta được cha mẹ của những cô gái thuê tới. Những tội danh dành cho họ đâu?" - ông Mhango cho biết

Ngược lại, nhân viên xã hội tại quận Nsanje cho biết hầu hết những người sống trong khu vực này đều phản đối phiên tòa. "Nó giống như thể chúng tôi bị tách biệt hay bị phán xét bởi một loại công lý chọn lọc" - người này nói.

Phiên tòa xử ông Aniva bắt đầu từ tháng 8 và phán quyết sẽ có trong tuần này. Nếu bị kết tội, ông Aniva có thể đối mặt với 5 năm tù giam.

Một trong những điều đáng buồn về vụ án là dù câu chuyện của ông Aniva thu hút sự chú ý ở cả trong lẫn ngoài nước, chưa có bất cứ nỗ lực nào mới để ngăn chặn những nghi lễ "thanh tẩy" tình dục này .