Quần thể di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia dòng họ Ngô Lý Trai được xây dựng từ thời vua Lê Thần Tông, đến nay đã tồn tại gần 400 năm nên kiến trúc nhà thờ mang đậm nét linh thiêng và cổ kính.
Khuôn viên nhà thờ rộng lớn, chính giữa là khoảng sân rộng đặt các bia tiến sĩ trên lưng cụ rùa, mô phỏng bia đá tại Quốc Tử Giám. Hai bên là hai gian thờ với mái ngói rêu phong cổ kính.
Trong khuôn viên trồng nhiều hoa và cây xanh, đặc biệt là những gốc thị cổ thụ hơn trăm năm với tán lá xum xuê tạo nên sự yên bình và thanh tịnh cho nơi đây.
Gian thờ được lợp ngói mũi hài, dốc mái thẳng, có tường bao quanh, phía trên mái ngói được chạm trổ theo kiểu “lưỡng long chầu nguyệt”. Hệ thống cột, kèo nhà thờ đều làm bằng gỗ, đường kính khoảng 0,3-0,5m, trên các đầu trụ, xà ngang, xà dọc đều sơn màu nâu gỗ mộc, được chạm trổ hình rồng tinh xảo.
Chính điện đặt một bản hương án trang trọng, phía trên bàn hương án có hoành phi được sơn son thếp vàng. Bên tả và bên hữu của bàn hương án có bộ “Hạc đứng lưng quy” biểu hiện cho sự trường tồn và thịnh vượng của dòng họ.
Theo gia phả dòng tộc lưu lại, họ Ngô ở Diễn Châu khởi tổ từ ông Ngô Nhật Đại, ông từng tham gia cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan chống quân xâm lược nhà Đường (năm 722) có Ngô Quyền là hậu duệ đời thứ 6. Sau khi nhà Ngô sụp đổ, đất nước loạn lạc nên con cháu tản ra khắp nơi trong đó có một nhánh họ Ngô ở làng Lý Trai.
Dòng họ Ngô Lý Trai có truyền thống học hành, thi cử và đỗ đạt nổi danh cả nước, được vua Lê khen tặng đây cũng là một trong số ít dòng họ được nhà Lê xếp vào dòng họ Công thần. Theo thống kê, họ Ngô từ thời cụ Ngô Định về sau có tới 18 người đỗ đạt, từ Tam trường trở lên, trong đó có 6 tiến sĩ là Ngô Trí Tri, Ngô Trí Hòa, Ngô Sỹ Vinh, Ngô Quang Tổ, Ngô Công Trạc và Ngô Hưng Giáo.
Tiêu biểu kỳ tài trong dòng họ là hai cha con cụ Ngô Trí Tri và Ngô Trí Hòa cùng đỗ tiến sĩ. Cảm phục tài hoa của hai cha con, lúc vinh quy bái tổ, vua Lê Thế Tông đã ban cho bức gấm thêu mười chữ vàng "Khoa danh thiên hạ hữu - Phụ tử thế gian vô”.
Ngày 01/9/2013, tại nhà thờ họ Ngô Lý Trai, Đảng ủy, UBND xã Diễn Kỷ, Hội đồng Gia tộc họ Ngô Công thần Lý Trai đã long trọng tổ chức Lễ đón nhận bằng xác lập: "Tôn vinh giá trị nội dung kỷ lục "Cha và con cùng đỗ tiến sĩ lần đầu tiên trong một khoa thi": Doanh nhân Ngô Trí Tri - Cha (1537 - 1628) và Doanh nhân Ngô Trí Hòa - Con (1565 - 1625), tại khoa thi năm Nhâm Thìn, niên hiệu Quang Hưng thứ 15 (1592) đời Lê Thế Tông” do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam trao tặng.
Khuôn viên nhà thờ rộng lớn, chính giữa là khoảng sân rộng đặt các bia tiến sĩ trên lưng cụ rùa, mô phỏng bia đá tại Quốc Tử Giám. Hai bên là hai gian thờ với mái ngói rêu phong cổ kính.
Trong khuôn viên trồng nhiều hoa và cây xanh, đặc biệt là những gốc thị cổ thụ hơn trăm năm với tán lá xum xuê tạo nên sự yên bình và thanh tịnh cho nơi đây.
Gian thờ được lợp ngói mũi hài, dốc mái thẳng, có tường bao quanh, phía trên mái ngói được chạm trổ theo kiểu “lưỡng long chầu nguyệt”. Hệ thống cột, kèo nhà thờ đều làm bằng gỗ, đường kính khoảng 0,3-0,5m, trên các đầu trụ, xà ngang, xà dọc đều sơn màu nâu gỗ mộc, được chạm trổ hình rồng tinh xảo.
Chính điện đặt một bản hương án trang trọng, phía trên bàn hương án có hoành phi được sơn son thếp vàng. Bên tả và bên hữu của bàn hương án có bộ “Hạc đứng lưng quy” biểu hiện cho sự trường tồn và thịnh vượng của dòng họ.
Theo gia phả dòng tộc lưu lại, họ Ngô ở Diễn Châu khởi tổ từ ông Ngô Nhật Đại, ông từng tham gia cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan chống quân xâm lược nhà Đường (năm 722) có Ngô Quyền là hậu duệ đời thứ 6. Sau khi nhà Ngô sụp đổ, đất nước loạn lạc nên con cháu tản ra khắp nơi trong đó có một nhánh họ Ngô ở làng Lý Trai.
Dòng họ Ngô Lý Trai có truyền thống học hành, thi cử và đỗ đạt nổi danh cả nước, được vua Lê khen tặng đây cũng là một trong số ít dòng họ được nhà Lê xếp vào dòng họ Công thần. Theo thống kê, họ Ngô từ thời cụ Ngô Định về sau có tới 18 người đỗ đạt, từ Tam trường trở lên, trong đó có 6 tiến sĩ là Ngô Trí Tri, Ngô Trí Hòa, Ngô Sỹ Vinh, Ngô Quang Tổ, Ngô Công Trạc và Ngô Hưng Giáo.
Tiêu biểu kỳ tài trong dòng họ là hai cha con cụ Ngô Trí Tri và Ngô Trí Hòa cùng đỗ tiến sĩ. Cảm phục tài hoa của hai cha con, lúc vinh quy bái tổ, vua Lê Thế Tông đã ban cho bức gấm thêu mười chữ vàng "Khoa danh thiên hạ hữu - Phụ tử thế gian vô”.
Ngày 01/9/2013, tại nhà thờ họ Ngô Lý Trai, Đảng ủy, UBND xã Diễn Kỷ, Hội đồng Gia tộc họ Ngô Công thần Lý Trai đã long trọng tổ chức Lễ đón nhận bằng xác lập: "Tôn vinh giá trị nội dung kỷ lục "Cha và con cùng đỗ tiến sĩ lần đầu tiên trong một khoa thi": Doanh nhân Ngô Trí Tri - Cha (1537 - 1628) và Doanh nhân Ngô Trí Hòa - Con (1565 - 1625), tại khoa thi năm Nhâm Thìn, niên hiệu Quang Hưng thứ 15 (1592) đời Lê Thế Tông” do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam trao tặng.
Tác giả bài viết: Gia Truyền – Báo ảnh K33/Báo Xây dựng
