Thôn Thượng Trại (Hải Phú, Hải Hậu, Nam Định) nằm bên bờ sông êm đềm.

Từ lâu, dân chơi đồ cổ thường truyền tai nhau rằng, đây là địa điểm tập trung đông những tay buôn có tiếng trong giới săn tìm cổ vật.

Điển hình là ông Vương Văn Thực - vị đại gia sở hữu chiếc long sàng đế vương thuộc hàng hiếm có ở Việt Nam. Trong nhà ông Thực hiện có rất nhiều cổ vật độc đáo, được ông sưu tầm hơn 20 năm nay.

Ngôi làng còn đặc biệt ở những nếp nhà cổ được xây dựng từ đầu thế kỷ 20.

Ông Nguyễn Ngọc Huy (SN 1951) là chủ nhân của ngôi nhà cổ màu trắng khởi công năm 1933 mang hơi hướng kiến trúc Pháp. Đến giờ, ngôi nhà này vẫn giữ được nguyên bản như thời mới xây dựng.

Căn nhà nhìn ra mặt sông, xây kiên cố 2 tầng với móng chắc và tường dày, nội thất bên trong bằng gỗ.

Lớp sàn gỗ tầng 2 chưa có dấu hiệu bị hư hại.

Cầu thang nhỏ hẹp, chiều ngang đủ một người di chuyển. Tay cầm đã bị sâu mọt.

Ông Huy chia sẻ, căn nhà này vốn của cụ Chánh Hội, vì một số lý do, cụ Chánh Hội và cụ Nguyễn Ngọc Cừ (bố ông Huy) đổi nhà cho nhau. Cụ Cừ xuất thân là thầy lang, so với các gia đình cùng thời, gia đình cụ thuộc diện khá giả, sung túc. Ban đầu, căn nhà có tổng diện tích 78 m2, sau này cụ Cừ chia đôi cho hai người con trai, mỗi người 1 nửa.

Một ngôi nhà khác xây từ năm 1928.

Anh Trần Tiến Phong (47 tuổi) người thừa kế ngôi nhà cho hay: 'Nhà này của ông nội tôi - cụ Trần Hữu Khái để lại, cụ là tiên chỉ của làng dưới thời vua Bảo Đại, gia cảnh vô cùng giàu có, trong nhà thường có 3,4 giúp việc. Theo người lớn trong nhà kể lại, tiên chỉ là người đứng đầu 1 làng, quản lý các hoạt động chung của 1 làng. Tổng diện tích nhà này khoảng 410m2, bao gồm 1 gian chính và hệ thống nhà ngang. Thời gian xây dựng khoảng 1 năm. Từ ngày xây dựng, căn nhà chưa phải sửa sang, chỉ duy nhất 1 lần lợp lại mái ngói'.

Lớp mái ngói thâm nâu, giúp căn nhà mát mẻ vào mùa hè và thoáng khí. Trên hiên nhà, gia chủ đề năm xây dựng là 1928. Anh Phong khẳng định, dù có điều kiện, anh không có ý định phá bỏ ngôi nhà. Vì anh muốn giữ kỷ niệm cho con cháu.

Nhà xây từ năm 1922 của gia đình ông Nguyễn Phương Rụ (SN 1935). Gia đình ông có nghề may gia truyền. Hiện chỉ còn 2 ông bà ở đây. ‘Căn nhà này chúng tôi được cha mẹ để lại. Vợ chồng tôi lấy nhau từ năm 1962, ở đây cho đến giờ. Đây không phải là nhà cổ theo kiến trúc Pháp nhưng được xây dựng từ xa xưa, khi nền nhà cao hơn mặt đường. Trải qua thời gian, mặt đường được tôn cao, nền nhà bỗng nhiên tụt hẳn xuống khoảng 60 cm so với mặt đường.

Bên trong nhà, gia chủ cũng sở hữu một số cổ vật

Chiếc sập bằng gỗ lim quý giá.

Theo anh Nguyễn Văn Chu, cán bộ văn hóa xã Hải Phú, (Hải Hậu, Nam Định) xã Hải Phú gồm 17 xóm, chia thành 3 thôn là Thượng Trại, Quỳnh Phương, Hồng Tiến. Số nhà cổ ở thôn Thượng Trại hiện nay không còn nhiều do người dân có nhu cầu sửa sang, xây mới để ở. Trong đó nổi bật nhất vẫn là nhà cổ của ông Nguyễn Ngọc Huy. Tuy nhiên, căn nhà này hiện đã được tách làm hai phục vụ nhu cầu sinh hoạt của gia đình, vì vậy nó không còn giữ được nguyên trạng như ban đầu.