Khỏi bệnh nhờ… niềm tin

"Tác động tâm lý" thực sự có thể khiến con người cảm thấy tốt hơn. (Ảnh: ITN)

Hiện tượng này chỉ ra rằng một cá nhân tiếp nhận phương pháp điều trị đơn giản nhờ vào việc "tin tưởng" mà có thể mang lại hiệu quả cải thiện rõ rệt.

Nói cách khác, "tác động tâm lý" thực sự có thể khiến con người cảm thấy tốt hơn. Thuật ngữ "giả dược" xuất phát từ tiếng Latin, có nghĩa là "tôi sẽ làm bạn vui khỏe".

Giả dược là “viên thuốc” không có thành phần dược lý, nước đường, hoặc thậm chí là một gợi ý tâm lý đơn giản. Dường như chúng không có tác dụng điều trị thực sự, nhưng lại khiến con người cảm thấy các triệu chứng giảm đi thậm chí hồi phục.

Cơ chế tâm lý của hiệu ứng giả dược

Sự động viên an ủi từ bạn bè và người thân cũng mang lại hiệu quả tích cực trong điều trị bệnh. (Ảnh: ITN)

Cơ chế tâm lý của hiệu ứng giả dược chủ yếu bao gồm các khía cạnh sau:

Hiệu ứng kỳ vọng

Khi con người tin rằng một loại thuốc hoặc phương pháp nào đó mang lại hiệu quả tích cực, não bộ sẽ thông qua việc điều chỉnh hệ thần kinh, tạo ra phản ứng cải thiện phù hợp với sự kỳ vọng.

Nghiên cứu thần kinh học cho thấy, khi cá nhân đầy sự kỳ vọng, các khu vực trong não liên quan đến phần thưởng và cảm giác vui sướng (như vỏ não trán và nhân nền) sẽ được kích hoạt, từ đó mang lại những thay đổi thực sự về cơ thể.

Ví dụ, khi bác sĩ nói với bệnh nhân "Loại thuốc này rất hiệu quả", ngay cả khi thuốc không có thành phần dược lý, bệnh nhân cũng cảm thấy triệu chứng được giảm bớt nhờ vào kỳ vọng.

Hiệu ứng gợi ý

Hiệu ứng gợi ý chủ yếu xảy ra trong quá trình điều trị, khi lời nói, thái độ của các nhân vật có thẩm quyền (như bác sĩ, tư vấn viên) mang lại cho cá nhân những gợi ý tâm lý, củng cố niềm tin của họ vào hiệu quả điều trị.

Ví dụ, khi bác sĩ nhẹ nhàng và tự tin nói với bệnh nhân "Bạn sẽ nhanh chóng khỏi bệnh", gợi ý tâm lý tích cực này sẽ giúp bệnh nhân thư giãn hơn và sẵn sàng tin rằng tình trạng bệnh đang được cải thiện.

Phản xạ có điều kiện

Phản xạ có điều kiện hình thành thông qua kinh nghiệm trong quá khứ, nghĩa là một kích thích cụ thể sẽ gây ra phản ứng sinh lý hoặc tâm lý cụ thể. Ví dụ, nhìn thấy viên thuốc, áo choàng trắng, hoặc ngửi thấy mùi đặc trưng của bệnh viện, đều khiến người ta liên tưởng đến việc điều trị và phục hồi sức khỏe.

Trong hiệu ứng giả dược, phản xạ có điều kiện này kích hoạt phản ứng sinh lý tự điều chỉnh của cơ thể, giảm đau, giảm lo âu, thậm chí cải thiện chức năng miễn dịch. Bệnh nhân dùng thuốc lâu dài, ngay cả khi chỉ uống viên đường, cũng có thể vì cơ chế phản xạ này mà cảm nhận được “hiệu quả thuốc”.

Ứng dụng của hiệu ứng giả dược trong cuộc sống

Trong quá trình tư vấn, hiệu ứng giả dược phát huy tác dụng thông qua mối quan hệ tin tưởng và gợi ý tâm lý. Người được tư vấn thường cảm thấy tâm trạng cải thiện và giảm bớt căng thẳng nhờ niềm tin vào chuyên môn và lời khuyên của tư vấn viên.

Ví dụ, các "lời khuyên an tâm" hoặc "bài tập thiền đơn giản" do tư vấn viên đưa ra, dù phương pháp không quá phức tạp, nhưng nhờ niềm tin và kỳ vọng, tâm trạng bệnh nhân có thể được cải thiện đáng kể.

Trong cuộc sống hàng ngày, sự động viên và an ủi từ bạn bè và người thân cũng thể hiện hiệu quả tương tự, ví dụ như "Bạn sẽ ổn thôi" hay "Tôi tin rằng bạn làm được", những lời nói này thường giúp cá nhân phục hồi sự tự tin và ổn định cảm xúc thông qua gợi ý tâm lý.

Hiệu ứng giả dược cũng có tiềm năng ứng dụng trong giáo dục. Ví dụ, khi giáo viên đưa ra phản hồi tích cực và khích lệ học sinh, như "Cô tin con có thể làm bài tốt" hoặc "Con đã tiến bộ nhiều", sự tự tin và động lực học tập của học sinh sẽ được nâng cao, từ đó thành tích cũng được cải thiện.

Trong môi trường công sở, hiệu ứng giả dược thường giúp cá nhân xây dựng sự tự tin thông qua gợi ý từ bản thân và người khác. Ví dụ, khi lãnh đạo nói với nhân viên rằng "Khả năng của bạn rất xuất sắc, tôi tin rằng bạn chắc chắn hoàn thành được nhiệm vụ này", sự tin tưởng và khích lệ này khiến nhân viên thể hiện tự tin và tích cực hơn, cuối cùng hoàn thành công việc một cách suôn sẻ.

Ngoài ra, việc thực hiện những gợi ý tâm lý tích cực trước khi thuyết trình công khai hoặc phỏng vấn (chẳng hạn như "Tôi đã chuẩn bị đầy đủ" hoặc "Tôi chắc chắn sẽ thể hiện xuất sắc") cũng giúp cá nhân vượt qua căng thẳng và nâng cao hiệu suất.

Hiện tượng khai thác tiềm năng cá nhân thông qua "sức mạnh của niềm tin" này chính là minh chứng điển hình của hiệu ứng giả dược.

 Tác giả: Tùng Lâm

Nguồn tin: giaoducthoidai.vn