Ôm nợ ‘khủng’ hơn 87 nghìn tỷ, 'ông trùm' đường cao tốc lãi vỏn vẹn 365 triệu đồng

Vnexpress thông tin, nợ phải trả của VEC tính đến cuối năm ngoái đã vượt hơn 87.000 tỷ đồng, tăng 7.700 tỷ đồng so với thời điểm đầu năm. Theo báo cáo tài chính kiểm toán, tổng nợ đang chiếm 90% cơ cấu nguồn vốn và phần lớn hình thành từ các khoản vay tài chính dài hạn.

Ba "chủ nợ" lớn nhất của VEC là Ngân hàng Phát triển châu Á với dư nợ cuối kỳ hơn 31.200 tỷ đồng, Ngân hàng Hợp tác quốc tế Nhật Bản với dư nợ 28.960 tỷ đồng và Ngân hàng Thế giới với hơn 5.400 tỷ đồng. Hầu hết các hợp đồng vay được thực hiện để tài trợ vốn cho các dự án cao tốc như Nội Bài – Lào Cai, Long Thành – Dầu Giây, Đà Nẵng – Quảng Ngãi... với thời hạn thanh toán dao động từ 16 đến 40 năm.

Dự án cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi do VEC làm chủ đầu tư. Ảnh: Vnexpress

Vì hợp đồng bằng USD và yen Nhật nên ngoài lãi vay và phí cam kết, năm ngoái VEC còn ghi nhận lỗ chênh lệch tỷ giá hơn 2.100 tỷ đồng. Khoản lỗ này là nguyên nhân chính khiến lợi nhuận sau thuế giảm 390 lần so với năm trước, đạt chưa đến 3 tỷ đồng trong khi doanh thu thu phí cao tốc và lãi tiền gửi ngân hàng đều tăng. Dù vậy, con số này vẫn cao gấp 6 lần so với kế hoạch được Bộ Giao thông Vận tải phê duyệt.

Theo kế hoạch năm ngoái, VEC đặt mục tiêu doanh thu xấp xỉ 3.400 tỷ đồng và lợi nhuận 365 triệu đồng. Nguồn thu khai thác các tuyến cao tốc chiếm hơn 92% trong cơ cấu doanh thu, phần còn lại đến từ lãi góp vốn và tiền gửi đầu tư ngắn hạn.

Theo báo Đầu Tư, VEC ban đầu có vốn điều lệ 1.000 tỷ đồng, hoạt động theo hình thức vừa đầu tư, vừa quản lý, khai thác. Ưu điểm của mô hình này là tiếp cận được các nguồn vốn vay không ưu đãi của các tổ chức tín dụng nước ngoài. Chính phủ đánh giá mô hình doanh nghiệp như VEC sẽ góp phần làm giảm gánh nặng nợ công, giúp Nhà nước ưu tiên đầu tư các tuyến cao tốc có hiệu quả tài chính không cao, nhưng phục vụ mục tiêu an ninh - quốc phòng, kinh tế - xã hội…

Tuy nhiên, sau hơn chục năm hoạt động, VEC rơi vào tình trạng nợ nần. Do đó, tại Quyết định 2393 ngày 30/12/2015, Thủ tướng Chính phủ đồng ý về chủ trương điều chỉnh vốn điều lệ của VEC từ 1.000 tỷ đồng đến năm 2019 sẽ tăng lên 72.602 tỷ đồng (chuyển nợ thành vốn), giúp VEC có nguồn lực để tiếp tục huy động vốn đầu tư các tuyến đường cao tốc.

Về tình hình kinh doanh, quán lý tài chính của VEC, báo Đầu Tư dẫn lời luật sư Trương Thanh Đức cho biết, không giống các doanh nghiệp khác, VEC được nhà nước hỗ trợ tối đa, lời ăn, lỗ nhà nước chịu. Việc được hưởng quá nhiều ưu ái về cơ chế, chính sách, theo kiểu "vừa đá bóng, vừa thổi còi" sẽ làm phát sinh nguy cơ không minh bạch và không hiệu quả.