Cuộc gặp riêng khiến đàm phán Mỹ - Trung bế tắc

Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc (phải) và Bộ trưởng Thương mại Mỹ Steven Mnuchin tại Bắc Kinh hồi tháng ba. Ảnh: Reuters.

Trong cuộc gặp ngày 30/4, Phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc đưa ra một yêu cầu bất thường với Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer và Bộ trưởng Thương mại Mỹ Steven Mnuchin, những người đến Bắc Kinh để đàm phán nhằm đưa ra thỏa thuận chấm dứt chiến tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Ông Lưu muốn nói chuyện riêng với hai quan chức cấp cao của Mỹ. Ba người tách khỏi nhóm đàm phán, vào một căn phòng nhỏ và họp trong gần một giờ, chỉ một phiên dịch viên tiếng Trung đi cùng họ.

Khi rời khỏi phòng, các quan chức không họp hay ra chỉ thị nào với các trợ lý. Gương mặt họ nghiêm nghị và có vẻ ảm đạm. Các trợ lý cảm giác có điều gì đó không ổn, không ai dám hỏi tại sao.

5 ngày sau, cuộc đàm phán thương mại Mỹ - Trung tưởng chừng suôn sẻ đã chuyển hướng đột ngột. Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 5/5 tuyên bố trên Twitter rằng Mỹ sẽ tăng thuế từ 10% lên 25% đối với 200 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc từ ngày 10/5.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc cảnh báo Mỹ rằng động thái nâng thuế sẽ khiến cho việc đạt được thỏa thuận trở nên khó khăn hơn. Ngày 13/5, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thảo luận với 24 thành viên Bộ Chính trị Trung Quốc về các yêu cầu của Mỹ. Bộ Chính trị Trung Quốc cho rằng người Mỹ đã đi quá xa và Trung Quốc không thể nhượng bộ. Bắc Kinh ngày 13/5 đáp trả bằng cách tăng thuế đối với 60 tỷ USD hàng Mỹ từ ngày 1/6.

Cuộc gặp riêng giữa ông Lưu và hai quan chức Mỹ có thể là mấu chốt dẫn đến bế tắc trong đàm phán. Washington cáo buộc Bắc Kinh rút lại vào phút chót những cam kết quan trọng nhất trong bản dự thảo dài 130 trang mà hai bên đã nhất trí. Tài liệu được phía Trung Quốc trả về cho Mỹ bị rút xuống còn 103 trang.

Chính quyền Trump yêu cầu Bắc Kinh có biện pháp mạnh mẽ hơn với hành vi vi phạm sở hữu trí tuệ nước ngoài và ra quy định nghiêm khắc hơn để ngăn chặn việc ép doanh nghiệp nước ngoài chuyển giao công nghệ quan trọng cho doanh nghiệp Trung Quốc. Washington cũng muốn Bắc Kinh thay đổi luật an ninh mạng.

Trong khi đó, Bắc Kinh nói rằng cách mô tả này là "không trung thực và cố tình gây hoang mang". 5 ngày sau khi đòn áp thuế của Mỹ đi vào hiệu lực, Phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc nêu ba lý do họ thay đổi cam kết là Washington từ chối dỡ bỏ toàn bộ thuế quan với Bắc Kinh; Mỹ yêu cầu Trung Quốc mua số lượng sản phẩm không hợp lý; Trung Quốc coi ngôn từ trong dự thảo là "không cân bằng", ảnh hưởng đến chủ quyền của Trung Quốc.

Hai nguồn tin Trung Quốc giấu tên nói rằng nỗ lực đàm phán gặp trở ngại vì Mỹ "liên tục bổ sung yêu cầu mới trong giai đoạn cuối của cuộc đàm phán" và "một số yêu cầu sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định chính trị và xã hội của Trung Quốc". Bắc Kinh rất tức giận về đòn tăng thuế của Washington và cho rằng Mỹ tìm cách đổ lỗi cho Trung Quốc.

Nguồn tin Trung Quốc cũng tiết lộ một số lĩnh vực chính mà hai bên không thể đồng ý. Washington yêu cầu Bắc Kinh "mở hoàn toàn mạng Internet" của mình và nới lỏng các biện pháp kiểm soát, trong đó có quy định buộc các công ty điện toán đám mây nước ngoài lưu trữ tất cả dữ liệu tại Trung Quốc.

"Trung Quốc chỉ có thể đồng ý mở có chọn lọc một số phần. Mở hoàn toàn Internet là điều không thể", nguồn tin cho biết.

Một điểm khác khiến hai bên tranh cãi là số lượng sản phẩm Mỹ yêu cầu Trung Quốc phải mua hàng năm. "Mỹ muốn Trung Quốc nhập khẩu thêm 100 tỷ USD hàng hóa mỗi năm. Rất khó để đạt được điều đó ngay lập tức", nguồn tin Trung Quốc cho biết. Năm ngoái, Mỹ xuất khẩu 120,3 tỷ USD hàng hóa sang Trung Quốc, giảm 7,4% so với năm 2017. Trong khi đó, nước này nhập khẩu 539,5 tỷ USD hàng Trung Quốc, tăng 6,7% so với năm trước.

Hai bên cũng không thể đồng ý về vấn đề tiền tệ. Mặc dù Bắc Kinh chấp nhận nguyên tắc rằng họ không nên ghìm giá đồng tiền để đạt được lợi thế thương mại (đồng Nhân dân tệ yếu đi có thể giúp Trung Quốc xuất khẩu được nhiều hàng hóa hơn, vì giá rẻ hơn nếu tính theo USD), họ muốn có quyền kiểm soát linh hoạt để đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính. Trong khi đó, Mỹ muốn một hệ thống đi vào khuôn khổ rõ ràng để không xảy ra tình trạng thao túng tiền tệ.

Các nhà đàm phán Mỹ còn yêu cầu phải có cơ chế để theo dõi, đảm bảo Trung Quốc sẽ thực hiện cam kết. Họ muốn thỏa thuận có quy định rằng Mỹ có thể áp thuế đối với các sản phẩm của Trung Quốc nếu không hài lòng về tiến trình thực hiện cam kết của Bắc Kinh. Một số luật của Trung Quốc cũng cần phải sửa để đáp ứng các yêu cầu này. "Những điều này là không thể chấp nhận được đối với phía Trung Quốc", nguồn tin Trung Quốc nói.

"Để đạt được thỏa thuận, cả hai bên đều cần nhìn nhận vấn đề từ góc độ của bên kia. Người Mỹ phải hiểu rằng Trung Quốc cần có thời gian để thực hiện những thay đổi này. Nếu Mỹ không chấp nhận điều đó và yêu cầu Trung Quốc thay đổi ngay lập tức thì không có cách nào chúng ta có thể tiếp tục đàm phán", người này nói thêm.