Bia, rượu đều tác hại như nhau, sao chỉ cấm quảng cáo rượu?

TS Nguyễn Huy Quang (Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế).

Vụ trưởng cũng thấy... khó hiểu

Dự án Luật Phòng chống tác hại của rượu bia (PCTHCRB) qua nhiều lần xin ý kiến, chỉnh sửa sẽ được xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 7 của Quốc hội sắp tới. Tuy nhiên, theo ban soạn thảo, so với những bản nội dung được trình trong dự thảo lần đầu, đến nay nhiều điều khoản đã được điều chỉnh làm yếu đi rất nhiều.

Chia sẻ đầy day dứt về những trường hợp bị tai nạn giao thông do tài xế sử dụng rượu bia trong trong thời gian gần đây, TS. Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) - thành viên Ban soạn thảo Dự án Luật PCTHCRB bày tỏ: Những nạn nhân như nữ công nhân quét rác trên đường Láng (Hà Nội), như 2 phụ nữ ở hầm Kim Liên (Hà Nội) mới đây, họ đều không thể ngờ được cái chết đến với mình bất ngờ như vậy.

“Tất cả họ đều mong muốn trở về đoàn tụ cùng gia đình sau một ngày làm việc. Thế nhưng, cái chết bất ngờ đến với họ bởi người lái xe có sử dụng rượu bia. Họ mất đi mạng sống là điều vô cùng tức tưởi. Và hệ lụy còn đau đớn hơn chính là những đứa trẻ mất đi mái ấm, mất đi sự chăm sóc của người mẹ”, TS. Nguyễn Huy Quang ngậm ngùi.

Theo kết quả nghiên cứu của Dự án "Gánh nặng bệnh tật toàn cầu năm 2016", rượu bia là nguyên nhân chính làm gia tăng tỷ lệ tai nạn giao thông ở nam giới từ 15-19 tuổi tại Việt Nam. Tổng số vụ tai nạn giao thông liên quan tới rượu bia chiếm 31,4% ở nam và 19,6% ở nữ.

Còn theo kết quả điều tra pháp y của Đại học Y Hà Nội và Bệnh viện Việt Đức (Hà Nội) trên 100 người tử vong do tai nạn giao thông liên quan đến rượu bia cũng cho thấy, 97% là nam giới và 82% trong số này có nồng độ cồn trong máu ở ngưỡng 50mg/100ml máu.

Đặc biệt, đa số các vụ tai nạn giao thông liên quan đến rượu bia là nghiêm trọng, 68% nạn nhân có thời gian sống dưới 30 phút sau khi tai nạn xảy ra.

Vụ tai nạn tại Ngã tư Hàng Xanh, TP.HCM tháng 10/2018, nữ tài xế điều khiển phương tiện cũng trong tình trạng say xỉn khi gây ra tai nạn.

Và để giảm thiểu tối đa những vụ tai nạn giao thông thảm khốc do bia rượu gây nên, TS. Nguyễn Huy Quang cho rằng, không chỉ dừng lại ở những khẩu hiệu “Uống rượu bia thì không lái xe” hay “Lái xe khi uống rượu bia là tội ác” như cộng đồng mạng kêu gọi thời gian qua.

“Trên hết là cần những quy định chặt chẽ nhằm kiểm soát, hạn chế tính sẵn có của rượu bia bởi độ tuổi sử dụng rượu bia hiện nay đang ngày càng trẻ hóa. Muốn vậy, cần đưa những quy định mạnh mẽ vào Luật PCTHRB”, TS Quang bày tỏ.

Tuy nhiên, trên thực tế lại không như vậy. Chính bản thân TS Quang, người đứng đầu Vụ pháp chế, đơn vi được Bộ Y tế giao chủ tri soạn thảo Luật phòng chống tác hại rượu bia cũng cảm thấy “khó hiểu” không rõ vì lý do nào mà hiện giờ, ngay cái tên của dự án Luật cũng được đưa thêm phương án nữa - gọi “Luật Phòng chống tác động có hại và Kiểm soát rượu bia vì sức khỏe con người”.

“Với tên gọi ban đầu ngắn gọn, đơn giản, dễ hiểu Luật PCTHCRB thì không phải tuyên truyền nhiều người dân cũng hiểu. Còn tên gọi thứ 2 của Luật, ngay cả các chuyên gia cũng khó có thể nói đầy đủ được mà không… nhìn vào văn bản. Vì thế, Ban soạn thảo mong muốn được giữ nguyên tên gọi ban đầu của Luật”, ông Quang nhấn mạnh.

Lý giải vì sao cần giữ lại tên gọi của dự án Luật như ban đầu, ông Quang cho biết, tên gọi Luật PCTHCRB phản ánh được đầy đủ những tác hại của rượu bia về cấp tính (ngay sau khi uống, chưa lạm dụng) và tác hại lâu dài sau một thời gian uống thường xuyên (xơ gan, ung thư, tim mạch, nghiện…).

Cùng đó, THCRB không chỉ đối với sức khỏe con người mà gây ra các vấn đề khác như an toàn giao thông, an ninh trật tự xã hội, thiệt hại kinh tế; Không có ngưỡng an toàn cho sử dụng rượu bia mà tùy thuộc vào tuổi, giới, đặc tính sinh học cá nhân, mức độ, cách uống…

Rượu bia có tác hại như nhau, nhưng Dự thảo Luật THCRB khi trình lên đã bị rút nhiều quy định, trong đó chỉ cấm quảng cáo rượu cũng khiến ngay cả những người xây dựng Dự thảo luật... bất ngờ.

Rượu bia là đồ uống gây nghiện, nếu sử dụng thường xuyên. Tác hại do rượu bia lớn gấp nhiều lần so với lợi ích của nó mang lại.

Còn tên gọi "Luật Phòng chống tác động có hại và Kiểm soát rượu bia vì sức khỏe con người" lại chưa bao quát được tác hại của rượu bia, vì tác hại của nó không chỉ đối với sức khỏe mà gây ra các vấn đề khác như an toàn giao thông, an ninh trật tự xã hội, thiệt hại kinh tế.

“Tên gọi này có tác dụng cảnh báo nguy cơ, tác hại chủ yếu từ rượu, bia nhưng... không lớn. Tên luật dài dòng, khó nhớ, thông điệp không mạnh”, TS Nguyễn Huy Quang cảnh báo.

Nhiều quy định bị làm yếu đi

Cũng theo TS. Nguyễn Huy Quang, so với nội dung Dự thảo Luật PCTHCRB ban đầu, đến nay bản dự thảo này đã có nhiều nội dung bị làm yếu đi, tạo nhiều khoảng trống về pháp luật như: Quy định cấm quảng cáo rượu bia từ 15 độ trở lên đã bị thay thế bằng chỉ cấm quảng cáo, khuyến mại rượu từ 15 độ cồn trở lên, không cấm đối với bia.

“Trong khi đó, bia cũng là sản phẩm có cồn, gây nghiện. Uống 1 lon/cốc bia tương đương 1 chén nhỏ rượu. Tác hại của rượu, bia là như nhau. Đồng thời, 95% lượng tiêu thụ đồ uống có cồn hiện nay tại Việt Nam là bia. Nếu quy định này được thông qua thì rõ ràng, cả một khối lượng bia đã không bị kiểm soát dưới hình thức quảng cáo”, TS Huy Quang phân tích.

Bên cạnh đó, việc kiểm soát quảng cáo rượu bia trên Internet quá yếu, chỉ mang tính hình thức. Dự thảo chỉ quy định kiểm soát quảng cáo trên báo điện tử, trang thông tin điện tử, phương tiện điện tử, thiết bị đầu cuối và các thiết bị viễn thông khác phải có hệ thống công nghệ chặn lọc, phần mềm kiểm soát tuổi của người chưa đủ 18 tuổi tiếp cận, truy cập, tìm kiếm”.

Trong khi đó, Việt Nam có tới 40 triệu dân số sử dụng Internet; 28 người sử dụng mạng xã hội và dành trung bình 3 giờ mỗi ngày cho mạng xã hội; 80% người dùng điện thoại thông minh sử dụng để truy cập mạng xã hội.

Còn theo Ths Trần Trang, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế): “Để bền vững thì cần giải quyết được căn nguyên vấn đề bằng một chính sách bền vững, phải để cho mọi người nhận thức được rượu bia không phải là hàng hóa bình thường. Và cần có cơ chế quản lý chặt chẽ với nó bằng các quy định pháp luật như hàng trăm quốc gia khác đã và đang làm từ vài chục thập niên trước.

Một hành động đẹp có thể cứu sống một con người, nhưng một chính sách tốt có thể cứu sống hàng vạn người và làm cho hàng triệu người khác hạnh phúc”, Ths Trần Trang nhấn mạnh.