“Có tình trạng hình thành các đế chế đại học"

Báo cáo tại hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách thảo luận về dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học, diễn ra sáng 7/9, ông Phan Thanh Bình – Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội cho biết, hiện nay có 2 loại ý kiến khác nhau về mô hình hệ thống cơ sở giáo dục đại học và khái niệm đại học.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa –Giáo dục Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Phan Thanh Bình. (Ảnh: Quốc hội)

Loại ý kiến thứ nhất của cơ quan thẩm tra đề nghị quy định thống nhất, mạch lạc mô hình hệ thống cơ sở GDĐH gồm có trường đại học và đại học (hệ thống các trường đại học).

Theo đó, hạt nhân cơ bản của hệ thống GDĐH là trường đại học có cơ cấu tổ chức bên trong gồm các trường chuyên ngành, các khoa, bộ môn và các tổ chức cần thiết khác phục vụ cho hoạt động đào tạo, khoa học và công nghệ tùy theo nhu cầu của nhà trường.

Loại ý kiến thứ hai là của cơ quan soạn thảo đề nghị quy định hệ thống cơ sở GDĐH gồm có đại học, trường đại học, học viện và các cơ sở giáo dục đào tạo có tên khác phù hợp với quy định của pháp luật, gọi chung là đại học.

"Phải tính đến tâm tư của các trường đại học"

Phát biểu góp ý, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhận xét, quy định về mô hình hệ thống cơ sở giáo dục đại học thể hiện trong bản dự thảo luật mới nhất chưa giải quyết được các vấn đề vướng mắc đã bộc lộ trong thực tế.

Hiện tại có rất nhiều ý kiến băn khoăn là tại sao chỉ các Đại học Quốc gia, đại học vùng được gọi là “đại học” trong khi có rất nhiều các trường uy tín khác như Đại học Bách khoa, Đại học Kinh tế quốc dân… lại không được gọi đúng từ định danh đó. Trong khi việc phân mô hình tổ chức như vậy lại gây khó khăn cho việc hội nhập vì khi dịch ra tiếng Anh, chỉ có một từ thống nhất để chỉ trường đại học là University.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu tại Hội nghị

Nói về những hạn chế trong mô hình tổ chức 2 Đại học Quốc gia cũng như 3 Đại học vùng hiện nay, Phó Thủ tướng cho biết, các cơ sở này được hình thành từ những năm 1995, theo Nghị định của Thủ tướng Chính phủ, là một biện pháp sáp nhập cơ học các trường đại học lại với nhau và việc vận hành cho đến bây giờ không phải đều thuận lợi.

Theo đó Phó Thủ tướng, phương án của cơ quan thẩm định cũng không giải quyết được những vướng mắc hiện nay, trong khi chính phương án của ban soạn thảo đề ra theo nguyện vọng của nhiều trường đại học thì có phần giải quyết được. Vì tinh thần là giao quyền tự chủ cho cơ sở GDĐH thì họ tự quyết định cơ cấu bên trong là gồm những trường nào độc lập, trường nào hạch toán phụ thuộc một phần để trường quyết định.

“Tâm tư của anh em các trường đại học chúng ta phải tính tới. Mô hình theo ban soạn thảo thì giải quyết được vấn đề đó, nghĩa là bao gồm ĐHQG, đại học khu vực và đại học vùng và các đại học lớn sau này người ta phát triển lên và tùy người ta gọi tên. Không nên vì tên trường mà ấn người ta vào, anh chỉ ở mức đó thôi không được vươn lên”, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết.

Phát biểu ngay sau đó, ông Phan Thanh Bình cho biết khuynh hướng giáo dục đại học là đa lĩnh vực, thậm chí đến trường Y giờ cũng không còn phải là chuyên ngành đào tạo độc lập nữa mà cần thiết phải đứng trong một tổ hợp. Các trường đại học đều đang bắt đầu hình thành các tổ hợp như thế. Vì vậy, phương án đưa ra của cơ quan thẩm tra thích hợp cho xu hướng, mục tiêu đó.

"Có tình trạng hình thành các đế chế đại học"

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng - Ủy viên Thường trực Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội nhận xét, bất cập nhất trong việc tổ chức, phân loại là chỉ nhìn vào quy mô trường mà không nhìn vào thực lực, chất lượng, xu thế phát triển, không nhìn vào nhu cầu của đất nước cũng như nhu cầu của người học…

“Chính quy mô này phá vỡ toàn bộ hệ thống từ tâm lý đến quan niệm về đầu tư. Nếu các trường được bình đẳng thì mới có cơ hội phát triển” – ông Lưu Bình Nhưỡng nói.

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng phát biểu tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách

Theo vị đại biểu đoàn Bến Tre, về mô hình phải đảm bảo 4 yếu tố gồm: Cơ sở phải có tư cách pháp nhân; phải bình đẳng với nhau trong không gian đào tạo từ học thuật đến sản phẩm con người, sản phẩm trí tuệ; không phân biệt quy mô to, nhỏ, loại hình công lập hay tư thục vì nếu tiếp tục phân biệt là giết chết sự sáng tạo; đều có cơ hội tiếp cận các nguồn lực, cơ hội phát triển mục tiêu, cách thức tổ chức thực hiện, càng ngày được cải tiến để phục vụ các hoạt động cạnh tranh trong tất cả lĩnh vực đào tạo, khoa học và công nghệ.

Tán thành với quan điểm tự chủ càng cao thì sự ảnh hưởng, vai trò của Nhà nước càng phải lớn, ông Lưu Bình Nhưỡng nhấn mạnh: “Không phải vì giao quyền tự chủ cho anh mà tôi buông lỏng trách nhiệm quản lý”.

Còn về quy định Chủ tịch hội đồng trường, theo ông Lưu Bình Nhưỡng, về lâu dài không nên can thiệp về tuổi mà để các trường, nhà đầu tư tự quyết định.

“Trong giai đoạn chuyển đổi, đặc biệt là cổ phần hóa dần đang có tình trạng hình thành các "đế chế" đại học. Bây giờ đưa con em, người nhà cài cắm hết vào tất cả các vị trí để khi về hưu thì yên vị, người ta vẫn hoàn toàn giữ vị trí thống chế, lãnh chúa của đại học đó. Vậy thì luật này phải không cho phép, 2 nhiệm kỳ phải thay đổi” – ông Nhưỡng nhấn mạnh điều này khi nói về quy định thời gian giữ vị trí lãnh đạo của Chủ tịch Hội đồng trường./.