Nói thẳng: Đặt cược 12.000 tỉ vào 9.000 tiến sĩ, xót tiền quá!

8 năm, tức là 2.920 ngày, kể luôn dịp Tết không nghỉ, tính ra cứ mỗi ngày mở mắt ra là có hơn 3 tiến sĩ.

Trời ạ, hôm trước, nghe tin Học viện Khoa học Xã hội thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam trong 1.095 ngày "ấp nở" đến hơn 1.100 tiến sĩ, đã thấy choáng. Nay thì Bộ GD-ĐT kỳ vọng tăng công suất của bổn bộ lên gấp 3 lần, ngỡ đâu là... phổ cập tiến sĩ, càng choáng hơn!

Những thông tin kể trên thuộc dự thảo Đề án "Nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT giai đoạn 2018-2025" do Bộ GD-ĐT đưa ra lấy ý kiến.

Theo đó, phấn đấu đến năm 2025, nâng tỉ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ lên 35% (khoảng 9.000 tiến sĩ) tổng số giảng viên các trường đại học.

Vì sao cần nhiều tiến sĩ đến vậy? Bởi theo Bộ GD-ĐT, tính đến năm học 2016-2017, số lượng giảng viên có trình độ tiến sĩ mới chỉ là 16.514 người (chiếm 22,7%) trong khi nhu cầu phải là 35%, tức cần có thêm khoảng 9.000 tiến sĩ nữa.

Trước và nay đều chung một câu hỏi nhức nhối: Cần đủ số lượng theo yêu cầu (do chúng ta tự đặt ra), còn chất lượng thì lấy gì bảo đảm? Tiến sĩ đâu chỉ là cái học vị cho oai, đâu phải là tấm giấy thông hành để vinh thân phì gia mà phải có công trình nghiên cứu khoa học hữu ích.

Thực tế luôn khiến người ta nghi ngờ. Cụ thể, đang có 9.000 giáo sư - phó giáo sư, hơn 24.300 tiến sĩ (đã bao gồm 16.514 tiến sĩ giảng viên) nhưng kết quả nghiên cứu khoa học của Việt Nam thua xa các nước trong khu vực. Riêng đợt xét công nhận giáo sư - phó giáo sư năm 2015, chỉ có 3/28 hội đồng ngành mà 100% tân giáo sư, phó giáo sư có công bố quốc tế (vật lý, toán học và công nghệ thông tin), có 10/28 hội đồng ngành không có công bố quốc tế.

Vậy mà có quan chức của Bộ GD-ĐT từng bảo so với các nước trong khu vực, Việt Nam vẫn còn quá ít tiến sĩ! Nhiều để làm gì trong khi công trình khoa học thiếu vắng hoặc đút ngăn bàn; biết làm gì với những luận án kiểu như hành vi nịnh trong tiếng Việt hay nghệ thuật chữ trên bìa sách!

Người Việt vốn háo danh. Đặt ra yêu cầu để chạy theo trong khi chất lượng đầu ra chỉ là mơ ước, ấy chính là tiếp tay cho thói háo danh đó. Đấy là chưa nói đến điều hết sức quan trọng nữa: Tổng kinh phí dự kiến thực hiện đề án lên đến 12.000 tỉ đồng. Ai sẽ chịu trách nhiệm nếu chất lượng 9.000 tiến sĩ không đạt?

Có thực tế phải nêu thẳng là cử nhân ra trường mà thất nghiệp thì đi học thạc sĩ, học thạc sĩ xong được "động viên" học lên "lấy tiến sĩ". Cứ nhốt mình quanh năm trong "tháp ngà" nên thiếu thực tiễn; khi giảng dạy thì sách vở giáo điều khiến thế hệ tiếp theo bị nhồi sọ nhưng vẫn tiếp tục tốt nghiệp và... học lên cao hơn.

Không học thì biết làm gì, khi mà "ngoài đường tiến sĩ vá xe, trong hẻm thạc sĩ bán chè đậu đen"!

50-60 năm về trước, có những người thầy không học vị, học hàm vẫn tài cao đức trọng, đào tạo được bao nhiêu thế hệ trí thức lẫy lừng cho đất nước. Thời gian qua đi, họ vẫn mãi là gương sáng, không ít thầy được xem là "vạn thế sư biểu".

Còn bây giờ, ra ngõ gặp tiến sĩ mà nền GD-ĐT nước nhà vẫn ngổn ngang trăm mối. Phải trả lời cho công chúng biết đóng góp thực tế của hơn 24.300 tiến sĩ đang có đi đã rồi hãy nói tới 9.000 tiến sĩ tương lai "giá" 12.000 tỉ đồng. Khi cả chất lượng và trách nhiệm đều mơ hồ thì tính thuyết phục của đề án rất thấp. Con thuyền giáo dục Việt Nam vào lúc này không cần nhiều giảng viên - tiến sĩ giấy nữa mà cần những nhà truyền thụ thực tài, thực tâm để chung nhịp tay chèo vượt qua sóng cả.

12.000 tỉ đồng, rất lớn. Tiền dân, lẽ nào Bộ GD-ĐT không biết của đau con xót!?