Độc đáo lễ cúng xin lúa về của người Khơ mú Nghệ An

Khi những bông lúa trên nương rẫy bắt đầu cho thu hoạch, cũng đến ngày gia đình anh Moong Phò Châu, bản Huồi Tông, xã Keng Đu, bắt đầu sắm lễ lên nương cúng rẫy, cầu khấn trời đất, tổ tiên và các thần linh cho phép được gặt lúa về kho.

Anh Moong Phò Châu chia sẻ: Theo quan niệm của người Khơ mú thì mọi sự vật hiện tượng xung quanh đều có linh hồn, có ma, có thần. Do đó muốn gặt lúa về kho cất trữ thì đồng bào ta phải giết gà, mổ lợn cúng để cảm ơn thần linh, đất trời đã cai quản, bảo vệ và giúp có được nhiều lúa, hơn nữa, muốn lấy lúa về kho đồng bào ta phải xin, phải mời hồn lúa theo về.

Lễ vật cúng xin đưa lúa về gồm váy áo, vải vóc, đồ trang sức, nén bạc, các dụng cụ làm bẫy chuột, ép xôi, chum rượu cần… Ảnh: Lữ Phú

Trước khi tiến hành gặt, người chủ rẫy chọn một ngày lành để cúng. Theo thầy mo Moong Phò Dong, bản Huồi Tông, xã Keng Đu, cho biết: “Lễ cúng này, cũng là lễ cúng rẫy của người Khơ mú, tùy theo cách gọi của người dân mỗi vùng, mỗi nơi cư trú. Trước khi làm lễ mừng cơm mới, thì đồng bào ta tổ chức lễ cúng này, bởi nó giành để cúng ma rẫy còn lễ mừng cơm mới là giành cho tổ tiên ta ăn, và lễ cúng này bắt buộc phải tổ chức ngay tại chòi canh rẫy, và phải dùng lúa cũ để cúng, xin đưa lúa mới về, mới cúng tổ tiên sau”.

Trong lễ cúng xin lúa về kho của người Khơ mú Kỳ Sơn, trước khi tiến hành tục cúng người dân dựng lên 1 giàn cúng ngay cạnh chòi rẫy, trên nương lúa. Trên giàn trang trí những chiếc vòng, và hình nộm một con ve, tất cả đều bện bằng lạt nứa. Mâm cúng đặt lên giàn bao gồm váy, áo, vải vóc, đồ trang sức, nén bạc, các dụng cụ làm bẫy chuột… dưới chân giàn có hai vò rượu cần. Người chủ lễ thường là một thầy mo am hiểu phong tục, thấu đáo các bài cúng và được cho là người có thể liên hệ với ma quỷ, thần linh...

Kết thúc lễ cúng mọi người quây quần bên nhau, cùng chung vui chén rượu, nắm xôi... Ảnh: Lữ Phú

Phong tục cúng hồn nương, vía lúa, xin đưa lúa về kho của đồng bào Khơ mú, không chỉ nhằm mục đích thờ cúng các thế lực siêu nhiên, qua phong tục này còn thể hiện sự đoàn kết, giúp đỡ và hỗ trợ nhau trong công tác thu hái thành quả của một mùa nương rẫy vất vả. Khi những thủ tục cúng kết thúc cũng là lúc anh em, bạn bè trong cộng đồng làng xã cùng nhau quây quần chung vui bên chum rượu cần, rồi cùng nhau trao đổi những kinh nghiệm trong sản xuất. Tiếp sau đó, cũng là lúc người dân bắt đầu lên nương gặt lúa về kho.

Lễ cúng xin lúa cứ thế được đồng bào Khơ mú duy trì từ đời này sang đời khác, phản ánh niềm tin của đồng bào vào thiên nhiên, đất trời, khe suối, nương rẫy. Với họ đó là những vị thần luôn ấp ôm, che chở, giúp họ có được cuộc sống đủ đầy.