Đánh giá từ phía doanh nghiệp cho biết, nguồn nhân lực của Việt Nam thực sự vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường.
Theo các chuyên gia, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 là cơ hội mang tính chất bản lề cho các quốc gia đang phát triển tăng tốc. Cuộc cách mạng này cũng sẵn sàng nhấn chìm công nghệ lạc hậu và những lao động không có kỹ năng, kiến thức để tiếp cận tới công nghệ mới. Chính vì vậy, hơn lúc nào hết, việc đào tạo nghề phải gắn với việc làm, đáp ứng được yêu cầu của người sử dụng lao động, của doanh nghiệp.
Đào tạo nghề cần hướng đến nhu cầu thị trường cần và sẽ cần
Công nghệ “lấy đi” việc làm
Ước tính của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) chỉ ra rằng, có đến 86% lao động cho các ngành dệt may và giày dép của Việt Nam có nguy cơ cao mất việc làm dưới tác động của những đột phá về công nghệ do cuộc các mạng công nghiệp 4.0. Nếu điều này diễn ra thì con số thiệt hại sẽ rất lớn bởi các ngành như dệt may, giày dép đã và đang tạo ra số lượng lớn việc làm cho lao động trong nước.
Các chuyên gia cho rằng, lợi thế nguồn nhân lực hiện nay của Việt Nam rất có thể trở thành lực cản của quá trình phát triển trong tương lai, nếu tác động tiêu cực của cách mạng công nghiệp 4.0 không được chủ động hóa giải. Kỷ nguyên công nghệ số mang đến những cơ hội đột phá về năng suất, phát triển nhân lực công nghệ cao nhưng chính điều này cũng đã khiến cho hàng chục nghìn lao động đang đứng trước nguy cơ mất việc dù chưa đến tuổi nghỉ hưu. Nếu không sớm đưa ra các giải pháp thì Việt Nam không chỉ trở nên tụt hậu mà còn phải đối mặt với gánh nặng chính sách đảm bảo an sinh xã hội cho hàng chục nghìn lao động trước nguy cơ thất nghiệp.
Trong khi đó, đánh giá từ các doanh nghiệp, trình độ của lao động Việt Nam hiện phù hợp với khâu gia công chứ chưa đáp ứng yêu cầu trình độ cao. Bà Đàm Thị Hồng Lan, Giám đốc Công ty VietBay cho biết: “Nguồn nhân lực thực sự vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường, một phần là do trong hệ thống nhà trường, nhất là những trường đào tạo về kỹ thuật còn áp dụng những công nghệ rất cũ trong công tác giảng dạy. Khi cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ra đời thì các doanh nghiệp sẽ đòi hỏi họ cũng phải thay đổi, phát triển để đáp ứng yêu cầu của khách hàng. Muốn đáp ứng, họ cần nguồn nhân lực cao hơn”.
Phải đổi mới đào tạo nghề
TS. Nguyễn Hồng Minh, Tổng Cục trưởng Tổng cục Dạy nghề, Bộ LĐ-TB&XH cho biết, hệ thống giáo dục nghề nghiệp đang trong giai đoạn đổi mới, nâng cao chất lượng và con đường để đi đến thành công là đào tạo phải gắn với việc làm, đáp ứng được yêu cầu của người sử dụng lao động, của các doanh nghiệp. Mỗi trường, mỗi giáo viên, giảng viên, cán bộ quản lý phải tự mình phấn đấu, tự học tập, tự đào tạo để nâng cao trình độ, kiến thức kỹ năng phục vụ cho công việc.
“Các trường cần tự chủ về nhiệm vụ, về kế hoạch, về các hoạt động. Tự chủ về tổ chức, bộ máy, biên chế của trường và tự chủ về tài chính theo hướng dùng cơ chế đặt hàng theo chuẩn đầu ra của học sinh, sinh viên tốt nghiệp”, Tổng cục trưởng Tổng cục Dạy nghề nêu quan điểm về đổi mới, tự chủ trong hoạt động giáo dục nghề nghiệp.
Các chuyên gia nhận định, việc xác định lại mô hình đào tạo nghề cần được cấp thiết tiến hành. Song song với việc nâng cao chất lượng lao động, cần chuyển đổi mạnh mẽ sang mô hình đào tạo những gì thị trường cần và hướng tới chỉ đào tạo những gì thị trường sẽ cần. Với mô hình mới này, việc gắn kết giữa cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp là yêu cầu được đặt ra. Bên cạnh đó, việc hình thành các cơ sở đào tạo trong doanh nghiệp để chia sẻ các nguồn lực chung, rút ngắn thời gian chuyển giao từ kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn cuộc sống cũng là nhu cầu tất yếu trong thời gian tới.
Theo PGS.TS Cao Văn Sâm, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dạy nghề, cơ chế tuyển sinh từ năm 2017 sẽ hết sức linh hoạt và cởi mở, tạo điều kiện cho người học cũng như cho doanh nghiệp sử dụng lao động. Đặc biệt, các quy định tự chủ trong tuyển sinh cho các cơ sở dạy nghề. Trên tinh thần mới, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp áp dụng 3 hình thức tuyển sinh phổ biến gồm xét chọn hồ sơ, thi tuyển theo chỉ tiêu của các trường và kết hợp xét tuyển với thi tuyển. Các trường cũng có thể tuyển sinh một hoặc nhiều lần trong năm. Hiệu trưởng các trường tự xác định chỉ tiêu tuyển sinh hằng năm, căn cứ vào nhu cầu thị trường lao động để tuyển sinh…
“Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra và sẵn sàng nhấn chìm công nghệ lạc hậu và những lao động không có kỹ năng, kiến thức để tiếp cận tới công nghệ”.
TS. Nguyễn Hồng Minh, (Tổng Cục trưởng Tổng cục Dạy nghề, Bộ LĐ-TB&XH)
