Những tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu, với lượng nắng nóng ngày càng tăng cường, cộng với sự phát triển đô thị hóa nhanh, đã, đang “đẩy” những cư dân đô thị vào trong một không gian sống khắc nghiệt hơn. Bởi vậy, cần quan tâm chăm lo, tạo những không gian sống thân thiện với thiên nhiên thông qua thiết lập những mảng hệ thống cây xanh và mặt nước...
Đảm bảo môi trường sống cân bằng
Những ngày qua, chúng ta chứng kiến nắng nóng gay gắt trên diện rộng; có những nơi, thời điểm, nhiệt độ đã lên đến 40 – 420C. Đặc biệt, đối với những cư dân trên địa bàn thành phố Vinh cảm nhận cái nắng nóng khắc nghiệt hơn, bởi với sự phát triển đô thị nhanh, với các khu dân cư, khu đô thị, nhà chung cư cao tầng, đường sá, các công trình phúc lợi chiếm phần lớn diện tích so với các địa bàn khác.
Chị Nguyễn Thị Hà ở khối 7, phường Hà Huy Tập, chia sẻ: “Những ngày nắng nóng như thế này mới thấy hết giá trị của cây xanh, làm cho không khí ngôi nhà mình cũng dễ chịu và đỡ ngột ngạt hơn”. Quả đúng như vậy, ở ngôi nhà mà gia đình chị Hà đang ở đã biết tận dụng hết không gian để trồng cây, từ cổng đến tiền sảnh, ban công, sân thượng để trồng cây, tạo một không gian đầy ắp màu xanh, mát mẻ.
Không chỉ riêng gia đình chị Hà, mà trong những năm qua, trước những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, với lượng nắng nóng ngày càng tăng, cộng với sự phát triển đô thị hóa nhanh, nhiều gia đình trên địa bàn thành phố Vinh đã có ý thức trồng cây xanh, xây dựng vườn rau, cây cảnh, nhằm tạo sự cân bằng sinh thái, xây dựng cảnh quan thân thiện, hài hòa với thiên nhiên.
Và ở nhiều cơ quan, đơn vị, trường học, bệnh viện cũng đã chăm lo đến môi trường, xây dựng cảnh quan xanh – sạch – đẹp bằng việc tích cực trồng cây xanh, thảm cỏ và hoa, trong khuôn viên đơn vị, như trụ sở cơ quan Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, Báo Nghệ An, Điện lực Nghệ An, Công ty Thủy điện Bản Vẽ, Thành ủy và UBND thành phố Vinh...
Riêng đối với các tuyến phố, không gian công cộng, những năm qua, thành phố Vinh cũng đã tập trung triển khai thực hiện đề án xây dựng, cải tạo hệ thống cây xanh, cảnh quan sinh thái, môi trường đô thị Vinh; bình quân mỗi năm thành phố trích 12 tỷ đồng từ ngân sách (riêng năm 2017 này là 17 tỷ đồng) để trồng, cải tạo và bảo vệ hệ thống cây xanh, thảm cỏ, hoa trên các tuyến phố và khu vực công cộng.
Song song với quá trình đô thị hóa, cần quan tâm quy hoạch không gian đô thị xanh, bền vững. (Ảnh chụp trên tuyến đường Quang Trung, TP. Vinh). Ảnh: Mai Hoa
Theo đó, hệ thống cây xanh cơ bản được trồng trên các tuyến đường, gắn với hệ thống vova ở nhiều tuyến phố, tạo mảng xanh và cảnh quan cho đô thị xanh – sạch – đẹp. Cùng với đó, phát triển cây xanh ở công viên Nguyễn Tất Thành, Quảng trường Hồ Chí Minh, lâm viên Núi Quyết; khôi phục các công viên Cửa Nam, Cửa Bắc... Điều mà ai cũng cảm nhận hệ thống cây xanh trên địa bàn thành phố Vinh hôm nay đã được cải thiện rất lớn.
Nhiều tuyến đường như Hồ Tùng Mậu, đại lộ Lê Nin, Dương Vân Nga, Phan Đình Phùng, Nguyễn Văn Cừ, Nguyễn Du, Đinh Công Tráng, Nguyễn Thị Minh Khai..., không chỉ là phát triển và có độ phủ mảng xanh cho đô thị mà còn tạo ra cảnh quan môi trường đẹp. Theo báo cáo từ UBND thành phố, hiện tại độ che phủ mảng xanh đô thị đạt 11,5m2/người.
Đặc biệt, thành phố đã thu hút và tập trung triển khai dự án phát triển đô thị Vinh do Ngân hàng Thế giới (WB) tài trợ với tổng mức đầu tư gần 153 triệu USD, phấn đấu đến tháng 12/2017 hoàn thành. Trong 4 hợp phần của dự án có hợp phần cải thiện môi trường, gồm các dự án: nâng cấp và cải tạo kênh Bắc và xây dựng hồ điều hòa tại xã Hưng Lộc; nâng cấp và cải tạo hào xung quanh Thành cổ Vinh; nâng cấp và cải tạo hồ Cửa Nam; nâng cấp và cải tạo một số mương thoát nước; nâng công suất trạm bơm nước thải chính từ 12.600m3/ngày lên 25.000m3/ngày; cải thiện vệ sinh môi trường trong trường học.
Theo ông Lương Bá Quảng – Chủ tịch Hội KTS Nghệ An: Dự án phát triển đô thị Vinh khi hoàn thành, bên cạnh giải quyết được những vấn đề về môi trường, sinh thái của đô thị, điều quan trọng là đảm bảo và nâng cao các tiêu chí của đô thị như về cây xanh.
Ngoài hệ thống không gian cây xanh trên toàn thành phố thì cây xanh, thảm cỏ trên kênh Bắc, kênh mương số 3, hào xung quanh thành cổ Vinh, hồ Cửa Nam, hồ điều hòa Hưng Lộc..., cũng sẽ tạo cho thành phố Vinh một “lá phổi” lớn của đô thị. Riêng đối với diện tích mặt nước tại hồ điều hòa Hưng Hòa và hồ Cửa Nam sẽ thiết lập một không gian kiến trúc đô thị hiện đại, đẹp, mát mẻ, trong lành, tạo điều kiện cho người dân gần gũi, gắn bó với thiên nhiên.
Và những vấn đề đặt ra
Chủ đề Ngày Môi trường thế giới năm 2017 là “Sống hài hòa với thiên nhiên”, một lần nữa khẳng định vai trò của thiên nhiên đối với cuộc sống của con người, đồng thời kêu gọi, khuyến khích cộng đồng gắn bó hữu cơ với thiên nhiên.
Định hướng phát triển thành phố Vinh trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa vùng Bắc Trung bộ vào năm 2020 theo Nghị quyết số 26-NQ/TW của Bộ Chính trị và Quyết định số 2468/2015/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; thành phố Vinh cũng đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung thành phố Vinh đến năm 2030 tại Quyết định số 52/QĐ - TTg ngày 14/01/2015, đã, đang đặt ra yêu cầu quy hoạch, phát triển không gian, cơ sở hạ tầng..., trong đó cảnh quan môi trường, không gian đô thị xanh, bền vững.
Ông Võ Văn Hồng - Chuyên gia môi trường cho rằng, xây dựng đô thị xanh, bền vững phải đạt được nhiều tiêu chí. Trước hết phải quy hoạch sử dụng đất đô thị hợp lý và bảo đảm không gian xanh, bao gồm tạo ra nhiều mảng xanh đô thị và mặt nước, hài hòa các hệ sinh thái nhân tạo (hệ sinh thái đô thị) và hệ sinh thái tự nhiên.
Đó là đảm bảo giao thông đô thị xanh thông qua việc quy hoạch đô thị và xây dựng hệ thống giao thông bền vững về mặt môi trường; phát triển hệ thống giao thông công cộng, đi xe đạp và đi bộ; có biện pháp kiểm soát chất thải các phương tiện tham gia giao thông.
Đó là phát triển công nghiệp xanh với việc sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo hoặc sử dụng năng lượng, nguyên vật liệu và phát sinh chất thải ít. Một yêu cầu đặt ra nữa của đô thị xanh đó là tiêu chí công trình kiến trúc xanh.
Nghĩa là các công trình kiến trúc phải được thiết kế và xây dựng theo các tiêu chí: xanh hóa công trình; tiết kiệm và sử dụng hợp lý năng lượng; tiết kiệm nguồn nước, thải chất thải ra môi trường xung quanh ít; môi trường trong nhà xanh...
Xây dựng và mở rộng các làng nghề trồng hoa, cây cảnh cũng là giải pháp tạo không gian xanh cho đô thị. Ảnh: Mai Hoa
Tuy nhiên, thực tiễn đô thị Vinh đang đặt ra nhiều vấn đề đáng quan tâm. Mặc dù diện tích mảng xanh đô thị đã được tăng cường, nhưng chưa chú trọng chủng loại, yêu cầu kỹ thuật về cây trồng cũng như các yếu tố cảnh quan đô thị. Thành phố cũng chưa quan tâm đầu tư nhiều hệ thống cây xanh công cộng cấp đô thị, các điểm cây xanh tập trung trong các khu dân cư.
Mặt khác, quy chuẩn về quy hoạch xây dựng đã quy định rõ, phần diện tích trồng cây xanh tại các khu đất xây dựng công trình, như đối với nhà biệt thự, nhà vườn, nhà chung cư thì diện tích đất tối thiểu dành trồng cây xanh là 20%; nhà trẻ, trường học, bệnh viện, nhà văn hóa phải dành tối thiểu 30% đất để trồng cây xanh; các nhà máy xây dựng phân tán hoặc xây trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp tập trung đều phải dành diện tích cho cây xanh ít nhất 20%.
Song thực tế, các dự án chung cư, khu đô thị chưa đảm bảo diện tích cây xanh tối thiểu, thậm chí có những dự án không có diện tích này. Không chỉ các dự án chung cư mà ở một số trường học, nhất là các nhà trẻ quy mô nhỏ; các nhà văn hóa cũng hầu như không có diện tích cây xanh đảm bảo.
Đây chính là một trong những lý do khiến thành phố Vinh chưa đạt về độ che phủ theo quy định đối với mảng xanh đô thị loại I là 12 – 15 m2/người. Bên cạnh đó, ông Phan Xuân Bảo – Giám đốc Công ty CP Công viên cây xanh thành phố Vinh, cho biết: Soi vào quy định đối với đô thị, yêu cầu dành quỹ đất để phát triển vườn ươm phải đạt 1m2/người thì hiện tại, diện tích vườn ươm không những không đạt theo quy định mà đang bị thu hẹp dần để nhường chỗ cho các công trình, dự án khác.
Rõ ràng, trước định hướng phát triển đô thị Vinh và điều kiện tự nhiên ngày càng diễn biến phức tạp, tác động của biến đổi khí hậu đến đô thị ngày càng rõ rệt, thì việc quan tâm phát triển đô thị xanh, bền vững trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Đây cũng là nhiệm vụ nhằm cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng đã đặt ra, đó là từng bước hình thành hệ thống đô thị có kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, xanh, thân thiện với môi trường.
