Cuối tuần qua, Bộ Y tế đã tổ chức lấy ý kiến tham vấn của cộng đồng về dự thảo Báo cáo đánh giá tác động chính sách Dự án Luật Chuyển đổi giới tính.
Thống kê của Bộ Y tế cho biết, cả nước hiện có khoảng 270.000-300.000 người có mong muốn chuyển đổi giới tính. Theo ThS Đinh Thị Thu Thủy, Vụ Pháp chế - Bộ Y tế, con số này được tính theo tỷ lệ chung của nhiều nước trên thế giới là 0,3-0,5% dân số.
Tuy nhiên, số người thực sự đã phẫu thuật chuyển đổi giới tính một cách hoàn toàn ở nước ta đến thời điểm này rất ít. Thực tế, nhu cầu có thể lớn hơn nhưng không phải người nào có mong muốn cũng đủ điều kiện kinh tế hoặc sức khỏe để thực hiện các cuộc phẫu thuật chuyển đổi giới tính.
Đại diện cộng đồng người chuyển giới góp ý vào dự thảo luật
Đề phòng lợi dụng vì mục đích khác
Cũng vì thế, một trong những băn khoăn lớn nhất của cộng đồng người chuyển giới cũng như những người làm chính sách là điều kiện nào công nhận người chuyển đổi giới tính, cho phép người chuyển đổi giới tính được đàng hoàng sống theo đúng giới tính thật của mình.
Liệu có bắt buộc phải phẫu thuật chuyển giới xong thì mới được công nhận là người chuyển giới hay chỉ cần tiêm, uống hormone giới tính, thậm chí chỉ cần có mong muốn, nguyện vọng sẽ được chuyển đổi giới tính? Đây cũng chính là các phương án được Bộ Y tế đưa ra xin tham vấn ý kiến. Trong đó, Bộ Y tế thiên về phương án đầu tiên.
TS Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ Y tế phân tích, với những trường hợp không thực hiện can thiệp về hormone hay ngoại khoa (phẫu thuật) sẽ không được công nhận, điều này nhằm đề phòng những trường hợp có tâm lý không “chuẩn”, không có mong muốn chuyển giới thật sự, hoặc chỉ đua đòi, a dua hay “một ngày nào đó tự nhiên thích trở thành nam/nữ”.
Ngoài ra, định hướng chính sách này cũng “phòng” một số trường hợp lợi dụng chuyển giới để trốn tránh nghĩa vụ quân sự, trốn các trách nhiệm về pháp lý và phù hợp với chính sách của đa số các nước trên thế giới đã công nhận chuyển đổi giới tính.
Được biết, trên thế giới hiện có khoảng 61 quốc gia cho phép thực hiện chuyển đổi giới tính, trong đó có 38 quốc gia ở châu Âu và nhiều nước ở châu Á yêu cầu người có mong muốn chuyển giới phải trải qua phẫu thuật chuyển giới mới được công nhận về mặt giấy tờ nhân thân. Bên cạnh đó cũng có những nước cho phép công nhận giới tính mới mà không cần phẫu thuật chuyển giới, chỉ cần sử dụng hormone thay đổi giới tính.
Chỉ cho phép chuyển giới khi đang độc thân
TS Nguyễn Huy Quang cho biết, thông thường, cá nhân phải trải qua 3 bước để được công nhận chuyển đổi giới tính, gồm: Tư vấn tâm lý để kiểm tra và xác nhận là có mong muốn chuyển đổi giới tính; sử dụng hormone; phẫu thuật ngực hay bộ phận sinh dục (can thiệp một phần) hoặc đã phẫu thuật cả ngực và bộ phận sinh dục (can thiệp toàn phần).
Trong đó, bước 1 sẽ giúp cho người có mong muốn chuyển giới xác định được rõ mình là ai, mình thực sự có mong chuyển giới không, mình đã thử nghiệm vai trò làm người mới thế nào. Nhiều ý kiến của các chuyên gia cũng như cộng đồng chuyển giới tại Việt Nam đều cho rằng, yêu cầu kiểm tra tâm lý trước khi sử dụng hormone hay can thiệp ngoại khoa để chuyển đổi giới tính là rất quan trọng.
Về chính sách quy định tình trạng hôn nhân trước khi can thiệp chuyển giới, TS Nguyễn Huy Quang cho biết, định hướng là sẽ chỉ chấp nhận cho chuyển đổi giới tính với những người đang còn độc thân (chưa kết hôn, đã ly hôn hoặc đã góa vợ/chồng) và chỉ những người đủ 18 tuổi trở lên mới được chuyển giới, bởi ở độ tuổi này họ mới đủ năng lực nhận thức, chịu trách nhiệm trước hành vi dân sự của mình.
Một vấn đề khác được cộng đồng người chuyển giới rất quan tâm, đó là mở rộng các cơ sở khám chữa bệnh được phép can thiệp (thực hiện phẫu thuật, tiêm hormone) chuyển giới. La Lam - một trường hợp chuyển giới từ nam sang nữ ở Hà Nội - chia sẻ, việc này sẽ giúp những người có mong muốn chuyển giới dễ dàng tìm kiếm và tiếp cận với dịch vụ hơn.
Ngược lại, một số người cho rằng, phẫu thuật can thiệp (ngực, hay cơ quan sinh dục) là một cuộc đại phẫu, liên quan đến tính mạng và sức khoẻ cả cuộc đời, nên cần phải quy định các điều kiện chặt chẽ, nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn. Thực tế đã có không ít trường hợp vì đi phẫu thuật ở những nơi không chính thống đã không thành công, phải đến bệnh viện điều trị...
Được biết, mỗi người sử dụng hormone thay đổi giới tính theo đường tiêm hay uống mỗi năm tiêu tốn khoảng từ 1-17 triệu đồng. Người có mong muốn được chuyển giới phải chi trả kinh phí khoảng 4.000-5.000 USD (khoảng 90-110 triệu đồng), thậm chí là từ 30.000-35.000 USD (khoảng hơn 700 triệu đồng) cho một cuộc phẫu thuật chuyển đổi giới tính.
