Kỷ niệm 120 năm ngày sinh cụ Hồ Tùng Mậu (15/6/1896 - 15/6/2016)
- 10:48 25-05-2016
- In ra
- Đóng cửa sổ này
Hồ Tùng Mậu là một trong những người sáng lập ra Tâm Tâm Xã (1923), tổ chức tiền thân của Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội, là một trong bảy người đã có mặt tham dự Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 03/02/1930, tại Hương Cảng (Trung Quốc).
Với 31 năm hoạt động cách mạng, trong đó có 14 năm trong lao tù đế quốc, Hồ Tùng Mậu là một trong những người cộng sản tiền bối đã hiến dâng trọn đời cho Tổ quốc, cho nhân dân.
Khi được tin cụ Hồ Tùng Mậu hy sinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh tự tay viết Lời điếu với sự tiếc thương vô hạn, trong đó có đoạn: "Chú Tùng Mậu ơi! Lòng ta rất đau xót, linh hồn chú biết chăng? Về tình nghĩa riêng - tôi với chú là đồng chí, lại là thân thiết hơn anh em ruột. Khi hoạt động ở đất khách quê người, khi bị giam ở lao tù đế quốc, khi tranh đấu ở nước nhà… đã bao phen chúng ta đồng cam cộng khổ như tay với chân". "Mất chú, đồng bào mất một người lãnh đạo tận tụy, Chính phủ mất một người cán bộ lão luyện, đoàn thể mất một người đồng chí trung thành và tôi mất một người anh em chí thiết! Mấy nguồn thương tiếc! Mấy nguồn thương tiếc cộng vào một lòng tôi…".
Hồ Tùng Mậu sinh ngày 15/6/1896, tại làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, với tên khai sinh là Hồ Bá Cự, xuất thân từ một gia đình nho học có truyền thống yêu nước.
Năm 1916, Hồ Tùng Mậu thoát ly gia đình, dạy học ở hai huyện Thanh Chương và Anh Sơn (Nghệ An) mong tìm được bạn cùng chí hướng.
Mùa xuân năm 1920, Hồ Tùng Mậu cùng Lê Hồng Sơn, Ngô Chính Học bí mật xuất dương sang Lào qua Xiêm. Tháng 7/1920, Hồ Tùng Mậu cùng Lê Hồng Sơn được tổ chức bố trí vượt biển sang Quảng Châu (Trung Quốc). Tại đây, Hồ Tùng Mậu học tiếng Anh, tiếng Trung Quốc, rồi học trường Trung học An Định và trường Bưu Điện.
Năm 1923, Hồ Tùng Mậu cùng với Lê Hồng Sơn, Lê Hồng Phong, Phạm Hồng Thái… thành lập nhóm "Tâm Tâm Xã", một tổ chức thanh niên mang tư tưởng phục quốc.
Đầu năm 1924, Hồ Tùng Mậu bí mật về nước tuyển chọn một số thanh niên tiến bộ ra nước ngoài mưu việc lớn sau này.
Cuối năm 1924, Nguyễn Ái Quốc từ Liên Xô tới Quảng Châu với bí danh Lý Thụy. Đầu năm 1925, Người viết cuốn "Đường Kách mệnh" để huấn luyện cho nhóm Tâm Tâm Xã.
Ngày 06/9/1925, dưới sự chỉ đạo của Nguyễn Ái Quốc, nhóm Tâm Tâm Xã chuyển thành Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội - tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Năm 1927, Hồ Tùng Mậu bị quân Tưởng Giới Thạch bắt giam tới 3 lần, lần lâu nhất bị giam 5 tháng, nhưng cuối cùng ông được trả lại tự do cùng một số người khác.
Tháng 8/1928, Hồ Tùng Mậu lại bị bắt giam tới tháng 11/1929. Sau đó, Hồ Tùng Mậu đến Hồng Kông. Tại đây, Hồ Tùng Mậu gia nhập Chi bộ Hải ngoại của An Nam Cộng sản Đảng. Cũng trong thời gian này, thực dân Pháp đã cho lập phiên tòa ở Nghệ An để xử vắng mặt và kết án tử hình Hồ Tùng Mậu với tội danh "vận động lập Đảng Cộng sản, xúi giục đưa người ra nước ngoài, mưu đồ phản loạn".
Khi được tin cụ Hồ Tùng Mậu hy sinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh tự tay viết Lời điếu với sự tiếc thương vô hạn, trong đó có đoạn: "Chú Tùng Mậu ơi! Lòng ta rất đau xót, linh hồn chú biết chăng? Về tình nghĩa riêng - tôi với chú là đồng chí, lại là thân thiết hơn anh em ruột. Khi hoạt động ở đất khách quê người, khi bị giam ở lao tù đế quốc, khi tranh đấu ở nước nhà… đã bao phen chúng ta đồng cam cộng khổ như tay với chân". "Mất chú, đồng bào mất một người lãnh đạo tận tụy, Chính phủ mất một người cán bộ lão luyện, đoàn thể mất một người đồng chí trung thành và tôi mất một người anh em chí thiết! Mấy nguồn thương tiếc! Mấy nguồn thương tiếc cộng vào một lòng tôi…".
Hồ Tùng Mậu sinh ngày 15/6/1896, tại làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, với tên khai sinh là Hồ Bá Cự, xuất thân từ một gia đình nho học có truyền thống yêu nước.
Năm 1916, Hồ Tùng Mậu thoát ly gia đình, dạy học ở hai huyện Thanh Chương và Anh Sơn (Nghệ An) mong tìm được bạn cùng chí hướng.
Mùa xuân năm 1920, Hồ Tùng Mậu cùng Lê Hồng Sơn, Ngô Chính Học bí mật xuất dương sang Lào qua Xiêm. Tháng 7/1920, Hồ Tùng Mậu cùng Lê Hồng Sơn được tổ chức bố trí vượt biển sang Quảng Châu (Trung Quốc). Tại đây, Hồ Tùng Mậu học tiếng Anh, tiếng Trung Quốc, rồi học trường Trung học An Định và trường Bưu Điện.
Năm 1923, Hồ Tùng Mậu cùng với Lê Hồng Sơn, Lê Hồng Phong, Phạm Hồng Thái… thành lập nhóm "Tâm Tâm Xã", một tổ chức thanh niên mang tư tưởng phục quốc.
Đầu năm 1924, Hồ Tùng Mậu bí mật về nước tuyển chọn một số thanh niên tiến bộ ra nước ngoài mưu việc lớn sau này.
Cuối năm 1924, Nguyễn Ái Quốc từ Liên Xô tới Quảng Châu với bí danh Lý Thụy. Đầu năm 1925, Người viết cuốn "Đường Kách mệnh" để huấn luyện cho nhóm Tâm Tâm Xã.
Ngày 06/9/1925, dưới sự chỉ đạo của Nguyễn Ái Quốc, nhóm Tâm Tâm Xã chuyển thành Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội - tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Năm 1927, Hồ Tùng Mậu bị quân Tưởng Giới Thạch bắt giam tới 3 lần, lần lâu nhất bị giam 5 tháng, nhưng cuối cùng ông được trả lại tự do cùng một số người khác.
Tháng 8/1928, Hồ Tùng Mậu lại bị bắt giam tới tháng 11/1929. Sau đó, Hồ Tùng Mậu đến Hồng Kông. Tại đây, Hồ Tùng Mậu gia nhập Chi bộ Hải ngoại của An Nam Cộng sản Đảng. Cũng trong thời gian này, thực dân Pháp đã cho lập phiên tòa ở Nghệ An để xử vắng mặt và kết án tử hình Hồ Tùng Mậu với tội danh "vận động lập Đảng Cộng sản, xúi giục đưa người ra nước ngoài, mưu đồ phản loạn".
Chân dung đồng chí Hồ Tùng Mậu (TL - TNN st)
Ngày 03/02/1930, tại Hương Cảng (Trung Quốc), Hồ Tùng Mậu là một trong bảy thành viên tham dự Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, do Nguyễn Ái Quốc thay mặt Quốc tế Cộng sản chủ trì. Hồ Tùng Mậu và Lê Hồng Sơn tham dự Hội nghị với tư cách "cán bộ lãnh đạo ở hải ngoại". Đây là mốc son đáng ghi nhớ nhất trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Hồ Tùng Mậu.
Ngày 06/6/1931, biết Nguyễn Ái Quốc bị mật thám Anh bắt tại Hương Cảng, Hồ Tùng Mậu kịp thời báo cáo cho cơ quan Đông Phương bộ của Quốc tế Cộng sản, nhờ luật sư Lô-dơ-bai (Lozeby) đấu tranh buộc nhà đương cục Anh phải trả lại tự do cho Nguyễn Ái Quốc. Nhưng đến ngày 30/6/1931, Hồ Tùng Mậu bị thực dân Anh bắt đưa lên Thượng Hải, thả vào tô giới Pháp để Pháp đưa về Việt Nam, kết thúc giai đoạn hoạt động cách mạng gian khổ của Hồ Tùng Mậu ở nước ngoài.
Trong phiên tòa ngày 06/12/1931, tại Nghệ An, chính quyền thực dân Pháp
đòi thi hành bản án tử hình đối với Hồ Tùng Mậu mà chúng đã xử vắng mặt ông vào năm 1929. Hồ Tùng Mậu đã tự bào chữa cho mình bằng những lý lẽ sắc bén. Cuối cùng, tòa buộc phải hủy bản án tử hình và tuyên bố án mới: Khổ sai chung thân.
Tại ngục KonTum, Hồ Tùng Mậu là một trong những ngưới sáng lập "Hội tao đàn ngục thất", lấy thơ văn để nuôi dưỡng chí khí chiến đấu.
Ngày 09/3/1945, Nhật đảo chính Pháp, Hồ Tùng Mậu cùng các đồng chí của mình vượt ngục, trở về quê nhà tại làng Quỳnh Đôi, Quỳnh Lưu, Nghệ An. Chính phủ Trần Trọng Kim tha thiết mời làm cố vấn, nhưng Hồ Tùng Mậu dứt khoát từ chối.
Cách mạng Tháng Tám thành công, Hồ Tùng Mậu nhận được lệnh ra Hà Nội. Tại đây, Hồ Tùng Mậu gặp lại Lê Thiết Hùng từ Lạng Sơn đến. Hai người được mời vào gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sau khi thăm hỏi sức khỏe, Bác nói: "Tôi biết các chú đã phải chịu nhiều khó khăn gian khổ, nhưng cách mạng vừa thành công, chúng ta chưa được phép nghỉ ngơi. Hiện nay, Chiến khu IV đang rất cần cán bộ lãnh đạo. Bác và Trung ương đã bàn kỹ, quyết định cử chú Mậu vào đó làm Chính ủy, chú Sửu (tức Lê Thiết Hùng) làm Khu trưởng…".
Khi thực dân Pháp gây hấn ở Nam Bộ, Hồ Tùng Mậu cũng là Giám đốc kiêm Chính ủy Trường Quân chính Nhượng Bạn, Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh.
Năm 1947, Hồ Tùng Mậu được cử giữ chức Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Liên khu IV, đồng thời được bầu làm Ủy viên Thường vụ Liên khu ủy.
Ngày 19/3/1948, Hồ Mỹ Xuyên, con trai duy nhất của Hồ Tùng Mậu, trên đường công tác tại địa phận Lục Yên, tỉnh Yên Bái, đã bất ngờ lâm nạn và hy sinh khi tuổi đời vừa tròn 28. Hồ Mỹ Xuyên từng là Phó Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An, rồi ra Trung ương, tham gia Đặc ủy đoàn của Chính phủ đi thanh tra các tỉnh. Hồ Mỹ Xuyên ra đi, để lại người vợ trẻ và 3 con thơ: Hồ Anh Dũng (nguyên Tổng Giám đốc Đài Truyền hình Việt Nam); Hồ Ngọc Hải (nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Xã hội và Nhân văn quốc gia) và Hồ Đức Việt (nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban tổ chức Trung ương Đảng).
Được tin Hồ Mỹ Xuyên hy sinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh tự tay đánh máy chữ, gửi thư chia buồn tới gia đình cụ Hồ Tùng Mậu.
Ngày 18/12/1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh thành lập Ban Thanh tra Chính phủ và cử cụ Hồ Tùng Mậu giữ chức Tổng Thanh tra.
Đầu năm 1950, Hội Việt - Hoa hữu nghị được thành lập. Cụ Hồ Tùng Mậu là Hội trưởng đầu tiên của tổ chức này. Tại Đại hội II của Đảng (02/1951), cụ Hồ Tùng Mậu được bầu là Ủy viên dự khuyết BCHTW Đảng.
Trong lúc đang dồn hết công sức cho cách mạng, thế nhưng vào lúc 17 giờ ngày 23/7/1951, trên đường đi công tác, đến địa điểm ngã ba Cồng, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa, cụ Hồ Tùng Mậu đã hy sinh vì trúng đạn của máy bay Pháp.
Với những cống hiến to lớn, tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và nhiều đô thị khác trong nước đã có những đường phố mang tên Hồ Tùng Mậu. Tên của Cụ còn được đặt cho một số trường học ở Nghệ An, Thủ đô Hà Nội…
Tác giả bài viết: Hồ Ngọc Quang tổng hợp