Dự án Thủy điện Hủa- na được xây dựng trên địa bàn 2 xã biên giới là Đồng Văn và Thông Thụ của huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An. Sau 13 năm triển khai dự án, chủ đầu tư vẫn chưa hoàn thành công tác bồi thường giải phóng mặt bằng. Trong khi đó, nhiều công trình hạ tầng các điểm tái định cư đã xuống cấp; đời sống của người dân còn gặp rất nhiều khó khăn, nguy cơ tái nghèo cao, phát sinh những hệ lụy và tệ nạn xã hội.

Chủ đầu tư dự án này “lật kèo” lập ra một phương án đền bù khác gây thiệt thòi lớn cho dân và phát sinh nhiều vụ việc khiếu kiện, gây mất an ninh trật tự xã hội trên địa bàn miền núi, biên giới.

Ruộng dự án bàn giao là những thửa đất kém màu mỡ, năng suất thấp.

Dự án thủy điện Hủa Na, được khởi công xây dựng năm 2008, ảnh hưởng đến 14 bản của 2 xã Thông Thụ, Đồng Văn với 1.362 hộ dân phải di dời tái định cư. Trong đó, có 878 hộ phải di dời đến 13 bản tái định cư. Quá trình thực hiện dự án, chủ đầu tư đã được chính quyền huyện Quế Phong và 2 xã Thông Thụ, Đồng Văn ủng hộ; nhân dân đồng thuận để đến tháng 7/2012 việc di dân hoàn tất, tạo điều kiện dự án được hoàn thành. Đến tháng 2/2013, nhà máy thủy điện Hủa Na chính thức phát điện.

Những người dân trú tại bản tái định cư bản Piêng-văn, xã Đồng Văn, huyện Quế Phong, cho biết trước khi xây dựng dự án thủy điện, cán bộ, chủ đầu tư dự án đã phối hợp chính quyền địa phương huyện Quế Phong, thảo luận với gia đình về phương án đổi trừ đất chi tiết từng loại. Tuy nhiên, sau hơn 8 năm, dự án đã hoàn thành và đi vào hoạt động, thì chủ đầu tư lại đưa ra một phương án đền bù khác, gây thiệt thòi lớn cho gia đình.

13 năm chưa được hưởng quyền lợi đền bù, nhiều gia đình không thể ổn định cuộc sống nên phải bỏ bản.

Ông Lô Hồng Ngân, ở bản Piêng-văn cho biết, nếu thực hiện phương án ban đầu của chủ đầu tư đưa ra, gia đình sẽ được nhận hơn 466 triệu đồng, nhưng theo phương án mới thì chỉ nhận được 160 triệu đồng.

"Nếu làm như thế thì quá thiệt thòi cho các hộ dân chúng tôi. Đề nghị các cấp các ngành sớm tác động chủ đầu tư và Hội đồng đền bù sớm chi trả cho các hộ dân chúng tôi được ổn định theo đúng quy định của phương án ban đầu", ông Ngân cho hay.

Sau 13 năm triển khai dự án, nhiều công trình hạ tầng các điểm tái định cư đã xuống cấp; đời sống của người dân còn gặp rất nhiều khó khăn, nguy cơ tái nghèo cao, phát sinh những hệ lụy và tệ nạn xã hội. Trong khi đó, chủ đầu tư vẫn chưa hoàn thành công tác bồi thường giải phóng mặt bằng; nhất là các mục rất quan trọng, gắn với đời sống người dân như khai hoang đồng ruộng, đối trừ quyền sử dụng đất giữa nơi đi và nơi đến...

Gia đình ông Lang Văn Thái nêu ý kiến, theo phương án ban đầu của chủ đầu tư Công ty Cổ phần Thủy điện Hủa-na thông báo đến gia đình sẽ được nhận 128 triệu đồng, nhưng áp dụng phương án mới nhất thì bị âm đến 203 triệu đồng. Trong khi đó, khi đến nơi ở mới, gia đình ông phải vay tiền để khai hoang ruộng nước để sản xuất lương thực.

Nếu theo phương án đã thỏa thuận trước khi di dời, hộ ông Lô Hồng Ngân sẽ được nhận 466 triệu đồng, nhưng nếu theo phương án mới thì chỉ được 160 triệu đồn.

Ông Lang Văn Thái nói: "Đổi trừ giữa nơi đi và nơi đến, riêng ruộng nhà tôi nơi đi là 19 ha, nhưng đến nơi ở mới chỉ được 6,5ha, ngoài ra ruộng nhà tôi tự khai hoang thêm 28ha nữa, hiện nay nhà có 6 khẩu nên vẫn thiếu ăn".

Tại điểm tái định cư Huôi Chà-là có 30 hộ dân bản Piềng-Văn, xã Đồng Văn đều chung hoàn cảnh như 2 gia đình vừa nêu. Để nhường đất cho Dự án thủy điện Hủa-na, 1.363 hộ dân khu vực này đã phải di dời, trong đó có 484 hộ nhận tiền 1 lần di dân tự do; 879 hộ di dân đến 13 điểm tái định cư khác; 181 hộ được giao đất để ổn định cuộc sống. Có 217 hộ, diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi ít hơn diện tích đất được giao tại nơi đến. Các hộ này không phải nộp tiền sử dụng đất. Còn 481 hộ có diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi nhiều hơn diện tích đất được giao tại nơi đến và chưa được đền bù đồng nào. Số hộ này đang phải chịu thiệt thòi do chủ dự án đưa ra phương án đền bù khác so với thống nhất ban đầu. Đây cũng là nguyên nhân phát sinh nhiều vụ việc khiếu kiện đông người, phức tạp trong nhiều năm qua tại các địa bàn biên giới.

Chính quyền thừa nhận dân về nơi mới khổ hơn nơi cũ

Ông Lê Văn Giáp, Chủ tịch UBND huyện Quế Phong, thừa nhận: "Ở đây phải khẳng định rằng kết cấu hạ tầng điện-đường-trường- trạm là tốt hơn nơi ở cũ. Ngày xưa không có và hầu như đường giao thông là kém. Về mặt được là như vậy, nhưng mặt ngược lại là cuộc sống ổn định cho người dân là không bằng được nơi ở cũ. Cụ thể chẳng hạn như diện tích đất bị thu hồi rất lớn, bao gồm diện tích lúa nước, ao hồ nuôi trồng thủy sản, đất trồng cây lâu năm, đất rừng sản xuất là ít hơn nhiều so với nơi ở cũ. Trước đây ở gần khe, gần sông suối, ruộng thì gần nhà mình, làm thì rất thuận lợi, đất đai thì màu mỡ".

Căn cứ văn bản đồng thuận của Công ty CP Thủy điện Hủa-na, thể hiện qua nội dung văn bản số 361 ngày 3/7/2018, huyện Quế Phong đã thực hiện tính toán đối trừ giá trị quyền sử dụng đất giữa nơi đi và nơi đến đối với các loại đất ở, đất vườn, ao liền kề đất ở và đất ruộng lúa nước; lập phương án bồi thường, hỗ trợ chi tiết từng loại đất sản xuất nông nghiệp và đất lâm nghiệp với tổng kinh phí hơn 78,6 tỉ đồng. Tuy nhiên, ngày 29/5/2019, thì Công ty Thủy điện Hủa-na lại bất ngờ có văn bản số 280 đề nghị UBND tỉnh Nghệ An hướng dẫn cách tính đối trừ giá trị khác, nếu áp dụng, người dân tái định cư sẽ chịu thiệt khoảng hơn 34 tỉ đồng. Phương án đền bù tái định cư Thủy điện Hủa-na đã được nhiều cấp, ngành giải trình, đề xuất, quan tâm nhiều năm.

Ông Lương Thái Quý, Chủ tịch UBND xã Đồng Văn, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An, bày tỏ: "Cá nhân tôi cũng như đảng ủy chính quyền địa phương, đặc biệt là nhân dân vùng tái định cư là không đồng thuận với phương án của Công ty thủy điện Hủa-na. Đảng ủy chính quyền địa phương cũng như nhân dân đồng tình với phương án mà Hội đồng đền bù của huyện đã đề ra trước đây, tức là đổi trừ loại đất nào ra loại đất đó để cho nhân dân được hưởng quyền lợi hợp pháp cũng như các chế độ chính sách theo các quyết định của Ủy ban nhân dân tỉnh cũng như luật nông nghiệp đề ra".

Theo thông tin mới đây, UBND tỉnh Nghệ An đã chỉ đạo UBND huyện Quế Phong và các cơ quan chức năng phối hợp, tham mưu văn bản xin ý kiến chỉ đạo của Chính phủ; Ủy ban MTTQ tỉnh Nghệ An cũng đã vào cuộc thực hiện giám sát nội dung này. Theo đó, chủ trương thực hiện giám sát công tác bồi thường đất dự án Thủy điện Hủa-na với trọng tâm là việc tính toán đối trừ giá trị quyền sử dụng đất nông nghiệp giữa nơi đi và nơi đến tại các khu tái định cư, để đảm bảo hài hòa lợi ích của người dân địa phương và chủ đầu tư.

Chúng tôi sẽ tiếp tục thông tin về sự việc này./.